Dr Zoran Krstić

Univerzitet u Beogradu – Bogoslovski fakultet

 

UDK: 281.961 : 211.5

Primljeno: 6. decembar 2009.

Kratki naučni članak

 

 

AKTUELNI CRKVENI USTAV I PROCES SEKULARIZACIJE

 

 

Autor u radu, od mnogih elemenata razumevanja i vrednovanja procesa sekularizacije, odabira tumačenje ovog procesa kao razilaženje etosa svakidašnjeg života sa zahtevima vere. U tom smislu razlikuje religioznost od crkvenosti. U daljem izlaganju autor smatra da ista, sekularna načela prodiru tokom istorije 19. i 20. veka, bez teološke analize, i u život Crkve. Te elemente on pronalazi u pojedinim rešenjima još aktuelnog Ustava SPC iz 1931. god. Pre svega je reč o instituciji crkvene opštine. U završnom delu autor razmatra način i istorijske razloge njenog nastanka kao i njenu eklisiološku utemeljenost i opravdanost.

Ključne reči: sekularizacija, crkvenost, Ustav SPC, crkvena opština, Karlovačka Mitropolija, Kanonsko predanje, uprava

 

 

Džon Kenet Galbrajt, profesor ekonomije na Univerzitetu Harvard, u svojoj knjizi Bogato društvo kaže da je današnji čovek svoje interesovanje za metafiziku zamenio potrebom i brigom da se ne poremete pravila igre koja prosečnom građaninu obezbeđuju relativno blagostanje – u ishrani, u zabavi, sredstvima prevoza, u urednom funkcionisanju gradske infrastrukture itd.[1]

Nije teško zaključiti, nisu čak potrebne ni dublje naučne analize za ono što je na prvi pogled vidljivo i o čemu nam Galbrajt govori – a to je da su društva sa hrišćanskim nasleđem širom sveta danas izrazito sekularizovana. Od tog pravila nema izuzetaka, pa ni u slučaju našeg, srpskog društva. U bližoj budućnosti sigurno možemo očekivati samo dublji i širi nastavak tog procesa.

Sekularizacija ili posvetovnjačenje je pojam koji u Sociologiji religije ima različita i vrlo široka značenja.[2] Za potrebe ove analize ograničićemo se na dva značenja pojma, a to su: sekularizacija kao nereligioznost i udaljavanje od Crkve i sekularizacija kao razdvajanje i razilaženje svakodnevnog načina života od zahteva hrišćanske vere.

Sekularizacija shvaćena kao odsustvo religioznosti i udaljavanje od Crkve je oblik koji se najčešće izražava statističkim podacima o procentu npr. religioznog stanovništva, o procentu onih koji redovno ili povremeno idu u Crkvu, onih koji se ispovedaju i pričešćuju, koji primaju sveštenike u svoj dom  itd. Nekoliko skorašnjih istraživanja pokazuje da je procenat religioznih u našem društvu vrlo visok, da dostiže čak 95% anketiranog stanovništva. I to nije slučaj samo u našem društvu. Statistički podaci su i u drugim sredinama impresivni, a naročito u Americi, koju većina nas doživljava (da li ispravno?) kao najsekularizovaniju zemlju na planeti. Skoro 40% Amerikanaca ide u Crkvu svake nedelje. Gotovo 70% izražava svoju pripadnost crkvama, sinagogama ili drugim religioznim organizacijama. Svetsko istraživanje vrednosti koje je obavljeno 1994. god. pokazalo je da se 82% ispitanih Amerikanaca oseća i doživljava sebe kao religioznu osobu, za razliku od 55% u Britaniji, 54% u Nemačkoj, 48% u Francuskoj. Isto istraživanje je pokazalo da 44% Amerikanaca ide bar jednom nedeljno u Crkvu, u poređenju sa 14% u Britaniji, 19% u Francuskoj i jedva 4% u Švedskoj.[3]

 Zanimljivi su zaključci do kojih su došli američki sociolozi Rodžer Fink (Roger Finke) i Rodni Stark (Rodney Stark) 1992. godine analizirajući podatke Službe za popis stanovništva. Njihovi su zaključci sledeći: pred samu američku revoluciju jedva da je 17% Amerikanaca pripadalo nekoj crkvi. Sa početkom rata procenat se popeo na 37, 1906. god. je bio nešto iznad 50%, 1926. god. 56% i taj je procenat neprestano rastao do 1980. god. kada je iznosio oko 62%. Drugim rečima u godini izbora Ronalda Regana na mesto predsednika izgledalo je da je Amerika religioznija nego bilo kada u svojoj istoriji.[4]

Ali, isto tako, na osnovu istraživanja organizacija Galop može se govoriti o Amerikancima kao narodu koji je biblijski nepismen: 4 od 10 Amerikanaca znaju da je Isus izgovorio Besedu na gori; manje od polovine punoletnih Amerikanaca mogu da navedu pisce Jevanđelja; 3 od 10 mladih znaju šta se slavi na Vaskrs[5] itd.

Na osnovu navedenih podataka ali i na osnovu mnogobrojnih drugih istraživanja, nameće se zaključak da što se tiče oblasti Sociologije religije nikakvi problemi jednostavno ne postoje. Ogroman procenat stanovništva, kako u našoj zemlji tako i u drugima, se izjašnjava kao religiozno. Situacija je, moglo bi se reći, idealna. Ali ako celokupnu problematiku prebacimo u oblast Sociologije Crkve situacija će se drastično promeniti. Religioznost savremenog čoveka Hrišćanina već dugo ima karakteristiku zanemarivanja predanjskog crkvenog života. Savremeni čovek, pa i savremeni Srbin, je uglavnom religiozan i necrkven. Ova nas tvrdnja navodi da postavimo pitanje kakav sadržaj ima Hrišćanstvo koje taj isti savremeni čovek ispoveda? Reč je zapravo o sekularizaciji samoga načina svakodnevnog života koji se razilazi sa zahtevima vere. Fenomen nije nov. On samo dobija različite oblike u pojedinim istorijskim epohama. Možda najbolju karakteristiku savremenog Hrišćanstva možemo da pozajmimo od psihologa Pola Vica (Paul Vitz) koji govori o potrošačkom Hrišćanstvu.[6] Isto sveto pravo da bira ono što mu se sviđa srećemo i kod Hrišćana. Oni se osećaju slobodni da kupuju iz i od Hrišćanstva samo ono što im odgovara i što smatraju poželjnim. Tako je cena niska, a izgleda da su i zadovoljene potrebe potrošača. Uloga sveštenika se i sastoji u tome da zadovolji potrebe potrošača. Ovaj religiozni individualizam, iako nije nastao na tlu Istoka, i tu u velikom broju nalazi svoje pristalice. Zaključak koji izvode Ruf (Wade Clark Roof) i Mek Kinej (William McKinney), iako ne odgovara u potpunosti našoj realnosti, je ipak inspirativan: formalno Amerikanci gledaju na religiozna sabranja kao na skupove ljudi koji su sami izabrali da žive unutar institucija koje su od njih samih osnovane i koje oni sami kontrolišu i podržavaju. Religiozna autentičnost prebiva u verniku, a ne u crkvi ili nečem drugom...[7]

Zapravo, suština upravo izraženog zaključka je da načela na kojima počiva savremeni, sekularizovani svet prodiru u Crkvu i postaju i crkvena načela. U tim međusobnim odnosima Crkve i sveta čini se da se Crkva već određeno vreme nalazi u defanzivi. Odnosno, da je mnogo veći uticaj koji svet vrši na nju od uticaja koji Ona treba da ima na svet u njegovom preobražavanju i uvođenju u Crkvu. Ključno pitanje naše analize, zbog koga smo i napravili ovaj duži uvod je – ko su nosioci sekularizacije crkvenog života ?

Vrlo često, mi koji za sebe smatramo da smo unutar Crkve, držimo da postoji jasna podela između nas i njih koji su van Crkve. Ali isto tako često se dešava da u konfliktima ili u pristojnoj razmeni mišljenja mi sami zastupamo sekularne stavove, misleći da imaju suštinske veze sa Crkvom pa čak i one stavove koji su od samog sveta već prevaziđeni. I to se uglavnom odnosi na savremena pitanja uređenja države, nacije ili svetskih procesa poput globalizacije, evropskih integracija i sl. Druga strana problema su pitanja organizacije Crkve i njenog funkcionisanja u okvirima istorije. Da li i tu možemo sresti sekularne elemente imajući u vidu ono što nas istorija Crkve uči da su najteži neprijatelji oni iznutra i da je od njih, u vidu raznih jeresi i raskola, Crkva imala mnogo više štete negoli od samog sveta?

Kao odgovor na ova pitanja poslužiće nam analiza ustanove Crkvene opštine, koju srećemo u našem aktuelnom Ustavu. Kao polazna tačka poslužiće nam i pokušaj odbrane ove ustanove od strane Sergija Troickog u članku „O ustrojstvu crkvenih opština u Srpskoj Patrijaršiji“ objavljenog u časopisu Svetosavlje za godinu 1939. novembar, decembar.

Ustanovu Crkvene opštine neophodno je sagledati iz više perspektiva – istorijske, političke, konfesionalne, kanonske i najzad kao najznačajnije, eklisiološke. Crkvena opština se kao organizaciona jedinica u našoj Crkvi pojavljuje u drugoj polovini 19. veka na teritoriji tadašnje Karlovačke mitropolije, da bi se Ustavom iz 1931., koji je još na snazi, proširila na celu teritoriju Srpske pravoslavne crkve. Kanonsko predanje Pravoslavne crkve ne poznaje ovu ustanovu tako da možemo govoriti o novini u organizaciji Crkvi. Carskom voljom, odnosno carskim Ρeskriptom iz 1868. god. crkvene opštine su postale obavezni način organizovanja crkvenog života u Karlovačkoj mitropoliji, koja se tada nalazila na teritoriji Austrougarske monarhije. Od ovoga vremena su mnogobrojne kritike izrečene na račun ustanove crkvene opštine i to, pre svega, od ljudi koji su u svojim životima osetili dejstvo ove ustanove. Pisci poput prote Jovana Jeremića, prote Dimitrija Ruvarca, Uroša Stankovića su smatrali čak da se radi o lukavom i đavolskom planu austrijske vlade da što više ograniči srpsku autonomiju i da borbu za ostvarenje tadašnjih nacionalnih ciljeva prenese sa političkog na crkveno polje. Crkvene opštine su tako postale svojevrsne skupštine i jedino mesto gde su mogli da se iskažu politički ciljevi Srba. I nacionalna politička elita je to obilato koristila nailazeći na otpor crkvene jerarhije. Tako je npr. Svetozar Miletić podneo na razmatranje Đurđevdanskom saboru 1870. god. niz predloga poput Ustrojstva Sabora, Osnovni narodno-crkveni zakon, O uređenju eparhija itd. koji su duboko zadirali u kanonski poredak Pravoslavne crkve. O radu ovog Sabora Nikanor Grujić u svojoj Avtobiografiji kaže sledeće Njih dvojica (Miletić i Subotić) su podelili crkvu na dve vlasti, na kongres i Sinod. Ovome su ostavili veru, a sebi zadržali administraciju crkve.[8]  Slično govori i Dimitrije Ruvarac da su narodne vođe uvidevši da svakim danom sve više gube izgleda na ostvarenje svojih političkih želja i programa, počeše se to više odavati na crkveno-narodno polje. A današnji, sterani sasvim sa političkog polja, odadoše se samo na crkveno-narodno polje.[9] Kada je jerarhija branila kanonski poredak bila je proglašavana za neprijatelja narodnih prava i izdajnika svoje narodnosti. Ustrojstvo crkvenih opština je omogućavalo ovu podvojenost, a predsednik crkvene opštine koji je obavezno laik, mogao je da stvara neprestanu napetost između sebe, crkvenog odbora i sveštenika. Do Reskripta, piše jedan sveštenik 1926. god., crkvom su upravljali pop i dva-tri čoveka, koje je pop izabrao. I oni su nam podigli velelepne hramove i ukrasili ih divnim ikonama – odeždama. Svega su imali. A od kada se upravlja po Reskriptu . ne možemo skupiti novaca ni za reparaciju crkava.[10] I pored ovakvih i sličnih kritika i uglavnom lošeg iskustva u Karlovačkoj mitropoliji, ustanova crkvene opštine se u gotovo istovetnom obliku pojavila u Ustavu SPC iz 1931. god. i postala opšteobavezna za celu teritoriju pod jurisdikcijom SPC, što je slučaj i danas. Zanimljivo je napomenuti da ustrojstvo crkvenih opština najviše napetosti izaziva u inostranstvu i to pre svega u Americi. To se ne može smatrati slučajnim. Prvi emigranti koji su se iseljavali u Ameriku u nekoliko talasa (5 kako smatra episkop Sava Vuković[11]) s kraja 19. veka su bili Srbi sa teritorije tadašnje Austrougarske carevine. Najveća grupa Srba doselila se u Ameriku između 1880. i 1914. godine i to: iz Hercegovine, Boke Kotorske, Dalmacije, Slavonije, Like, Banije, Kordune, Bosne, Vojvodine i najmanje iz Srbije.[12] Sve su to bili krajevi na teritoriji Austrougarske monarhije. Naseljavajući nove krajeve Srbi su organizovali svoj crkveni život kao u starom kraju, donoseći sa sobom i ustrojstvo crkvenih opština.[13]

Druga vrlo značajna primedba ustrojstva crkvene opštine je da su to preslikana rešenja ustrojstva protestantskih crkvenih opština (Gemeinde). Ovo je bilo jasno još Dimitriju Ruvarcu i Đuri Vukićeviću, a isto tako i rimokatoličkim piscima poput Fridriha Feringa (Vering), kako to navodi S. Troicki u pomenutom svom članku. Dovoljno je uporediti carske zakone o ustrojstvu protestantskih crkvenih opština iz 1790. i 1848. i uvideti da se radi o istovetnim rešenjima. Naima, carska vlada nije vodila računa o različitosti vere svojih podanika. Želela je na isti način da reši ustrojstva svih hrišćanskih crkava koje se nalaze na njenoj teritoriji. Iz ove činjenice bi moglo da sledi pitanje da li protestantska rešenja, sama po sebi, ne mogu ni na koji način da izražavaju pravoslavno iskustvo i predanje? Troicki navodi, već pomenutog Feringa, koji kao rimokatolik, to odbacuje, navodeći da protestantsko demokratsko načelo opštine ne harmonira sa jerarhijskim ustrojstvom istočne crkve i da ono stavlja naredbe episkopa i sinoda u zavisnost od pristanka opština, eparhijskih skupština i sabora, da time ograničava vlast episkopa na spiritualia i da skupštinama daje ulogu zakonodavnog faktora.[14] Troicki se sa ovim stavovima ne slaže navodeći  ... iz tog fakta što je Karlovačko crkveno-opštinsko ustrojstvo uzeto iz protestantskih izvora još ne sleduje da je to ustrojstvo protivno načelima pravoslavnog kanonskog prava. Treba skrenuti pažnju, da protestantstvo nije nikakva puna antiteza pravoslavlju. Ako Pravoslavna crkva vidi svoje najveće dostojanstvo u tome što je ona sveto i neizmenljivo sačuvala ustrojstvo i učenje stare Crkve, ono i protestanstvo imalo je svojom lozinkom uspostavljanje tog starog crkvenog ustrojstva, pokvarenog od strane papstva. Zbog toga teorijski potpuno je moguće da Pravoslavna Crkva, ne gubeći svoj specifični karakter, u nekim stranama svog ustrojstva dobija sličnost sa ustrojstvom protestantskih organizacija.[15] Pitamo se, ako je reč o istim težnjama, kako to da protestantsko ustrojstvo ne počne da se približava Pravoslavnom, nego se dešava suprotan proces, da mi ličimo na njih? U suštini, ovde je u pitanju već mnogo puta konstatovano zapadno ropstvo pravoslavne teologije - da se prilikom rešenja pojedinih problema priklanjamo čas rimokatoličkoj, čas protestantskoj strani, nemajući snage da nađemo rešenja koja će biti saglasna našem, pravoslavnom predanju i iskustvu.

Najzad, najvažniji aspekt celokupnog ovog pitanja je da li ustanova crkvene opštine, ovako kako je definisana u aktuelnom crkvenom Ustavu, može da izdrži ozbiljniju eklisiološku proveru? Pažnju ćemo usmeriti na dve činjenice :  prva je član 8 Ustava SPC po tekstu iz 1947. god., koji je prilagođen novonastalim prilikama u Srbiji posle Drugog svetskog rata i koji kaže da je uređenje Srpske pravoslavne crkve crkvenojerarhijsko i crkvenosamoupravno, od kojih crkvene opštine spadaju u crkvenosamoupravna tela. I druga da na čelu crkvene opštine stoji laik kao predsednik.

Sasvim je očigledno da se ova rešenja uklapaju u opštu klimu druge polovine 19. veka i početka 20. kada se u svim hrišćanskim crkvama raspravljalo o ulozi laika sa izraženom težnjom da im se da veća uloga u Crkvi. Setimo se samo Moskovskog sabora iz 1917-18. godine. Mogućnost, dakle da Crkvom, delimično, upravljaju i laici kroz crkvenosamoupravna tela i organe. I svi naši crkveni pisci koji su se bavili kanonskim pravom naglašavaju da je značajnije učešće laika u crkvenom životu neophodno i da je najbolji prostor za to crkvena uprava. Tako npr. Nikodim Milaš kaže: Najviše pak učešće vernih svetovnjaka crkva je svagda priznavala u poslovima, koji se tiču treće grane crkvene vlasti, koja je poverena jerarhiji, naime vlasti upravljanja spoljašnjim životom crkve. Ovo se učešće pokazivalo osobito u upravljanju crkvenom imovinom.[16] Ali, sam N. Milaš samo posle nekoliko strana, osvrćući se na 38. i 41. apostolski kanon kaže da u kanonima nema ni jedne reči, ni pomena, o učestvovanju naroda u upravi Crkve, da to pravo, shodno pomenutim kanonima, pripada isključivo episkopu. Episkop neka vodi staranje o svim crkvenim stvarima i neka njima upravlja, sećajući se, da ga Bog nadzire (38. apostolski kanon). Služba upravljanja je posebna služba u Crkvi i samo oni koji su primili dar upravljanja je mogu obavljati, a ne svi. Isto tako sam pojam crkvene samouprave je teško shvatljiv. On ima prizvuk savremenih demokratskih političkih dostignuća, ali on nije primeren Crkvi. Narod ne upravlja sam sobom, nego njime, na osnovu dela služenja koje je sam Bog ustanovio, upravljaju njegovi pastiri – naglašava Afanasjev.[17] Sasvim je drugo pitanje da li laici mogu da pomažu episkopu ili od njega delegiranom prezviteru, svojim znanjem i trudom, u poslovima uprave, od toga da laik može da bude centar i načalnik crkvene opštine.

 Crkvenosamoupravna tela, po ugledu na crkvenu opštinu postoje na osnovu aktuelnog Ustava i na nivou eparhija i na nivou patrijaršije, s tom razlikom što je predsednik Eparhijskog, odnosno Patrijaršijskog upravnog odbora uvek episkop, odnosno patrijarh. Član 145 izdanja Ustava iz 1957. god. kaže da u sastav Eparhijskog upravnog odbora ulaze: eparhijski Arhijerej, jedan predstavnik manastira (na osnovu ASbr. 25/zap.35 od 19. maja 1970.), tri sveštena lica i šest svetovnjaka. Dakle šest laika i pet klirika donese odluke prostom većinom (čl. 151), s tim što ako je eparhijski Arhijerej uveren da se neka odluka protivi crkvenim propisima vlastan je da obustavi izvršenje takve odluke i da predmet vrati na ponovo rešavanje (čl. 156). Sam ovaj član Ustava pretpostavlja da episkop može biti nadglasan. Ukoliko se ni tada ne postigne sporazum predmet se upućuje na razmatranje Patrijaršijskom upravnom odboru. Time je vlast episkopa dvostruko ograničena. U okviru područne mu eparhije glasovima članova Eparhijskog upravnog odbora, a zatim i odlukom Patrijaršijskog upravnog odbora, tj. tela koje je van njegove eparhije i na neki način iznad njega. Delokrug i Eparhijskog i Patrijaršijskog upravnog odbora se, uglavnom, tiče tzv. spoljašnje crkvene uprave odnosno finansijskih i imovinskih pitanja. Statut eparhije kanadske iz 1996. god. koji poznaje još i eparhijsku skupštinu kaže u svom čl. 21,1 da je eparhijska skupština zakonodavno telo eparhije u pogledu upravljanja crkvenom imovinom eparhije. Kakve to zakone donosi ova skupština – kanone?

I sam pojam spoljašnje i unutrašnje crkvene uprave je stran našem kanonskom predanju koje na jedinstven način rešava sve nastale probleme u Crkvi – od dogmatskih, moralnih pa sve do imovinskih, da se svuda i u svakoj oblasti crkvenog života projavi volja Božija. Dakle, prevashodni zadatak Patrijaršijskog i Eparhijskog upravnog odbora je staranje i raspolaganje imovinom. Briga o crkvenoj imovini i njeno pravilno korišćenje je oduvek bilo osetljivo i vrlo važno pitanje. Prilika je da se ovde podsetimo jedne gotovo zaboravljene ustanove našeg kanonskog predanja – a to je ustanova eparhijskog ekonoma. U 26. kanonu Halkidonskog sabora predviđeno je da svaka crkva koja ima episkopa mora imati iz svoga klira i ekonoma koji će upravljati prema uputstvima svoga episkopa. Dakle, iz redova klira jer to spada u službu upravljanja, saglasno najstarijoj molitvi rukopoloženja prezvitera koju srećemo kod Ipolita rimskog i koja glasi: pogledaj na ovog Tvog služitelja i dodeli mu od Duha blagodati, da bi mogao da učestvuje u prezviterijumu i da upravlja Tvojim narodom u čistoti srca.[18]

Imajući ove stavove u vidu, ostaje nam da se na samom kraju vratimo na početno pitanje o sekularizaciji i njenim nosiocima. Tokom proteklih nekoliko vekova svet je oduzimao od Crkve oblast po oblast društvenog života – politiku, prosvetu, nauku, umetnost, rad, potčinjavajući ih svojim, ovosvetskim zakonima i oduzimajući od njih dimenziju večnosti i Carstva Nebeskog, svodeći veru na polje individualnih afiniteta. Time je ozakonjen princip dualizma, odnosno da postoje sfere ljudskog i društvenog života koje ne zavise od volje Božije, koje su isključivo carstvo čovekovo i u kojima važe isključivo ljudski zakoni. Ako bismo se mogli pomiriti sa ovom pojavom u svetu, teško da nam može biti svejedno što istu ovu logiku srećemo i kod pomenutih rešenja našeg Ustava. I ona kao da priznaju da i u crkvenom životu postoje sekularne oblasti koje se mogu poveriti, ne čak ni laicima, već mirjanima, svetovnjacima, što je čest slučaj u našoj praksi da predsednici crkvenih opština budu zaslužni ljudi ali ljudi koji nemaju mnogo veze sa crkvenim životom. Isto tako ustanova crkvene opštine stvara jednu drugu realnost, različitu od parohije kao evharistijskog sabranja, doprinoseći na svoj način dualizmu crkvenog života. Tako i sama Crkva u svojoj istorijskoj dimenziji postaje saradnik svetu u procesu sekularizacije.

Po plodovima njihovim poznaćete ih (Mt 7,16). Ako bi trebalo da govorimo o prevazilaženju ove situacije, onda rešenje ne leži u oblasti crkvenog zakonodavstva. Ono je plod našeg shvatanja i doživljaja Crkve, našeg života u Hristu, odnosno naše eklisiologije. Ako nam ti plodovi ne izgledaju u potpunosti crkveni i pravoslavni, za razliku od našeg kanonskog predanja, onda treba postaviti pitanja vezana za naše shvatanje Crkve. 

 

Rezime

 

Proces sekularizacije je fenomen povezan sa hrišćanskim, evropskim društvima poslednjih nekoliko vekova. Može se na različite načine tumačiti i ima različite manifestacije i posledice. Jedna od manifestacija, koja se potencira u radu, je razdvajanje etosa svakidašnjeg života od hrišćanskog, crkvenog etosa. Sami hrišćani na taj način postaju nosioci sekularizacijskih procesa koje prenose i u crkveni život. Elemente sekularizacije crkvenog života autor prepoznaje u pojedinim rešenjima aktuelnog Ustava SPC. To se, pre svega, odnosi na instituciju crkvene opštine, nepoznate Kanonskom predanju, a koja se preko Karlovačke mitropolije, pojavljuje u Ustavu iz 1931. god. Ona je pokušaj, čini se neuspeo, da se laici aktivnije uključe u crkveni život ali na osnovu sopstvenih, prirodnih sposobnosti i znanja, a ne na osnovu darova Duha Svetog.

 

Zoran Krstić

 

THE CURRENT CONSTITUTION OF THE CHURCH AND THE PROCESS OF SECULARIZATION

 

Summary

The process of secularization is a phenomenon associated with the Christian, European societies during the last few centuries. It could be taken in various ways and therefore has different expressions and consequences. One of the expressions that is being emphasized in this work is breaking up the everyday’s life ethos from the Christian, church ethos. Thus Christians themselves become the vehicles in the process of secularization conveying it into the church life. The author recognizes the elements of the church life secularization in certain decrees of the current Serbian Orthodox Church Constitution. It foremost referes to the institution of the church council (commettee), alien to the canonical tradition, set first in the Metropolitan’s diocese of Sremski Karlovci and later appeared in the Constitution of 1931. It was an attempet, unsuccesseful as it seems, to get laymen broadly involved in church life on the ground of personal, natural abilities and knowledge, but not upon the gifts of the Holy Spirit.

Key Words: secularization, participation in church life, the Serbian Orthodox Church Constitution, church council, Metropolitan’s diocese of Sremski Karlovci, canonical tradition, administration.