Dejan Simić*

Stručni članak

UDK: 321.7:342.3

DEMOKRATIJA U ERI POSTSUVERENOSTI

Rad primljen: 10. 06. 2019.

Rad ispravljen: 18. 09. 2019.

Rad prihvaćen za objavljivanje: 09. 12. 2019.

 

U ovom radu biće istraženi dometi i granice demokratije u eri globalizacije i restrukturiranja državno-pravnog poretka, posebno kritičko preispitivanje globalizovane demokratije i njeno proširenje izvan granica nacije i države. Poučen literarno-naučnom razumevanjem stečenih istina i saznanja, a pokrenut racionalnim i logičkim posmatranjem savremenog društva, autor pokušava da skicira viđenje postsuverenosti i demokratije, trudeći se da unese što više autorskog i autentičnog. Autor dovodi u korelaciju globalnu moć, relativizovanu suverenost i nacionalnu demokratsku volju naroda i postavlja osnovno polazište da je demokratija u eri postsuverene globalne konstelacije moći redukovana, često i eliminisana kao svojstvo legitimnosti nacionalne države, da se kriza i deficiti demokratije na nacionalnom nivou prenose i na međunarodni globalni nivo a posebno da unutrašnji i spoljašnji činioci demokratije umanjuju njenu vrednost i neupitnost. Determinante odnosno odrednice države ujedno su i odrednice demokratije. Naučni cilj ovog rada je da utvrdimo neke od suštinskih i karakterističnih činilaca i veza koji desuverenizujući državu, desuverenizuju i demokratiju.

Ključne reči: globalizacija, suverenost, demokratija, interes, moć, izborna volja.

I Demokratija i problem suverenosti

U savremenim mađunarodnim odnosima ali u okviru nauke odnosno teorije države, sve više se javlja potreba za integralno, sistemsko i multifaktorsko proučavanje države odnosno njenog suvereniteta. Državni suverenitet, pored dogmatsko-pravnog metoda, sve više se istražuje sa stanovišta činilaca, faktora i okolnosti globalnog međunarodnog karaktera. U okviru teorije države, sve učestalije se uzimaju u obzir kako univerzalne tako i kontekstualne odnosno promenljive okolnosti globalnih geostrateških interesa. Čak je tranzitologija odnosno teorija tranzicije postsocijalističkih država sve više kritikuje jer zaobilazi odnosno ne uzima u obzir globalni odnosno geostrateški činilac u oblikovanju stepena suverenosti i samostalnosti država, konkretnije, suverenosti narodne volje odnosno suverenosti nacionalne političke volje. Tako čitamo, „postavke tranzitologije poklopile su se sa dominantnom geostrategijom zapadnih sila, pa se čini da je ona prilično političko-ideološki konstruisana i da ima funkcionalnu važnost za kreatore i ideološke promotere demokratije na istoku“.[1] Globalizacija delegitimiše demokratiju, redukuje demokratski potencijal država, ali i podstiče i oslobađa autoritarne i antidemokratske potencijale koji su sastavni deo nacionalnih tradicija. Heteronomni globalni interes utiče i stimulativno i destimulativno na demokratski razvoj države i ograničava ishode uspeha tranzicionih država u njenim procesima ukupne transformacije.

Demokratija svoje ustoličenje, razvoj i krize duguje državi jer demokratija bez države nije funkcionalni i obavezujući oblik političkog režima i organizacije društva. Normativno i u klasičnom značenju, narodni suverenitet je primordijalan u procesu konstituisanja odnosno sukcesije vlasti, a suverena volja naroda prenesena na legitimne institucije države ima kontrolnu funkciju monitoringa kroz formaciju kritičke javnosti. Transformacija i kriza demokratije nacionalne države određena je globalnim procesima i pojavama globalizacije, koja menja lik države i društva i na taj način menja suštinu upravljanja opštim, zajedničkim, posebnim i pojedinačnim interesima nacionalnih društava.

Suverenitet nacionalne države podrazumeva demokratski izabranu vlast na slobodnim i regularnim izborima u kome se direktno izražava narodna volja. Narodna volja podrazumeva slobodnu, nezavisnu, autonomnu i manje ili više racionalnu artikulaciju potreba, interesa i preferencija. S`toga, demokratiju možemo odrediti kao vladavinu i upravljanje od naroda izabranih predstavnika koji treba da upravljaju u interesu naroda odnosno većine. Između „treba“ i „jeste“ postoji velika udaljenost a istovremeno ogroman kritički i istraživački potencijal nauke o državi i pravu,

Globalno upravljanje nije internacionalno već transnacionalno (ne između, već iznad i izvan nacija-država). Globalna kosmopolitska demokratija[2], koju je postavio Dejv Held, podrazumeva višestepeno globalno upravljanje opštim interesima. Osnovno ideološko tkivo kosmopolitske demokratije je neoliberalna ideologija koja se posebno izražava u nesmetanom prostornom pristupu globalnog tržišta unutar nacionalne države, u redukciji jednakosti odnosno socijalne funkcije javnih politika, u privatizaciji javnog sektora i rastu socijalno-ekonomske nejednakosti. Na taj način, neoliberalizam umanjuje ili ukida demokratski potencijal nacionalnih društava i urušava ostale značajne demokratske vrednosti.

Heldova postavka globalne kosmopolitske demokratije[3] izvire iz krize i metamorfoze suverenosti nacionalne države koja se izražava u ometanoj suverenosti upravljanja u odnosu na druge države, a s druge strane, u deficitu unutrašnje demokratske upravljivosti jer država ne može da odgovori potrebama i preferencijama svojih birača. Ograničena moć države i nacionalnih društava ogleda se u tome što ne može da kontroliše odnosno ograničava globalnu moć i spoljašnje faktore odnosno uticaje. Izborna odluka nacionalne narodne volje često nema nikakav značaj čak ni pravno dejstvo u odnosu na heterogene interese.

Kriza demokratije nije prevladana čak ni na nacionalno-državnom nivou a već se prenosi na globalni. Dobre i loše strane demokratije transponovane su samo na viši globalniji nivo opštosti. Evidentan je model recepcije putem implanatacije institucija. „Recepcija liberalnog modela demokratije u procesu tranzicije od komunizma ka kapitalizmu nije uvažila sve slabosti i nedostatke demokratije u zemljama uzorima, odnosno liberalni model demokratije nije shvaćen i praktikovan kontekstualno, saobrazno karakteristikama konkretnih društava“.[4] Na ovaj način „kopirani model“ demokratije zaobilazi identitet zajednica i upodobljava se sa očekivanjima ideologizovane liberalne demokratije koja je preporučeni planetarni model.

II Oblici globalne integracije kao izazov demokratiji

Polazeći od Tokvila i njegovog horizontalnog aspekta demokratije[5] i Sartorijevog modela vertikalne demokratije[6], koji su svoja razmatranja o demokratiji fokusirali na unutardržavni nivo, moguće je izvesti i dva oblika globalne integrisanosti. S jedne strane, postoje vertikalni oblici „hijerarhijske“ povezanosti kroz oblike globalne moći, globalnih integracija i organizacija. Horizontalni oblici povezanosti odnose se na heteronomne difuzne ili planirane uticaje na nacionalne države i društva preko različitih organizacija i interesnih grupa koje se integrišu u unutrašnji život države i kao značajne uticajne grupe utiču na proces donošenja odluka.

Vertikalni efekti povezanosti izražavaju se kroz pravne ili političke oblike povezanosti i obaveznosti odnosno uključenosti države u međunarodne organizacije i institucije kao što su različiti forumi Ujedinjenih nacija, Svetske banke, MMF, Evropske unije, regionalne asocijacije kao i obaveze preuzete dejstvom međunarodnog prava. Vertikalni model globalnog integrisanja ima dve negativne konsekvence po demokratiju nacionalne države. Prva je izražena u opštem mestu da što je demokratija višestepenija, ili što je više delegativnih distanci, što je više posredovana, ona umanjuje autentičnost izvorne demokratske volje. Uopštavanje interesa naroda redukuje narodni izvorni suverenitet, tako da se opšte interpretiran globalni interes gotovo nalazi u suprotnosti sa početno artikulisanim interesima društva. Druga konsekvenca izražava se u tome što bilo formalni bilo neformalni oblici međudržavne ili globalne komunikacije i odlučivanja uvek su kompromisni ili nametnuti, što se međunarodno odlučivanje suprostavlja autonomnoj volji nacionalnih društava i interesu nacionalne države.

Horizontalni nivo integracije i difuzije uticaja na globalnom nivou, delegira subjekte i činioce koji ne podležu političkoj odgovornosti demosa niti svoj program delovanja proveravaju u procesu izborne legitimacije. Ovaj oblik integracije koji utiče na demokratsku transformaciju država ima dva modela uticaja: jedan je model povezivanja a drugi model političkog uticaja.[7]

Model integrativnog povezivanja podrazumeva ekonomsku pomoć i podršku unutrašnjim socijalnim i političkim akterima koji bi promovisale demokratiju. Model političkog uticaja pretpostavlja promociju demokratije nasuprot autoritarnom modelu uz izvesne ponude odnosno preference za članstvo u međunarodnim organizacijama. Radi se o jačanju onih uticaja koji nastoje da razviju društvo i državu preko jednotipskog modela državnog upravljanja, državne organizacije odnosno stvaranja institucionalnog ustrojstva koje je saglasno sa modelima u uzornim državama. Posebno se podstiču principi odgovornosti, responzivnosti, transparentnosti, vladavine prava, slobodne javnosti kojima se unapređuje demokratija u „nedemokratskim“ državama. Model podrazumeva neku vrstu nove upravno-administrativne i političke organizacije i reinžinjeringa institucija koji će biti otvoren i responzivan više za heterogene nego za autonomne interese.

Preispitivanje postojećih modela globalne demokratske integracije dovodi nas do nekoliko važnih zaključaka. Prvo, svi modeli uticaja, povezivanja i unepređivanja imaju, bar kao vidljivi, proklamovani cilj unutrašnju demokratizaciju u društvima koja nemaju liberalnu i demokratsku tradiciju ali imaju legat konzervativne, neefikasne, ideološke i partijske države. Sve modele horizontalne integracije, koji su analitički limitirani, mogli bismo da označimo kao promociju jednog, preporučenog, oprobanog, verifikovanog modela demokratije, modela demokratije koji je nastao na temelju drugačijih društveno-istorijskih okolnosti u odnosu na „zemlju uvoznika“ demokratije. Drugo, svi heterogeni uticaji, sve varijante veritikalne i horizontalne integracije, ukršteni su i kombinovani uticaji. U taj arsenal su uključeni i modeli nametanja sankcija, odnosno prisilni ili uslovljeni uticaji, bilo da je u pitanju afirmacija ili degradacija sa repertoarom „štap i šargarepa“. Treće, svi dosadašnji talasi demokratizacije[8], bili su regionalno ili globalno uslovljeni, posebno četvrti talas demokratizacije bivših socijalističkih i autokratsko-autoritarnih režima. Postkomunistička demokratizacija je na ravni realne politike moći i interesa imala prevashodnu funkciju kontrole i uticaja na unutrašnje politike tih država, daleko od stvarnih i autonomnih potreba demokratizacije i razvoja. Unapređenje demokratije u zemljama četvrtog talasa više je stvar geostrateškog uticaja i stavljanja pod interesnu sferu uticaja nego obnovu, stabilizaciju i razvoj demokratije.

III Demokratski deficit globalnog upravljanja

Globalno upravljanje, s jedne strane, umanjuje funkcionalnost zbog problema koordinacije i kooperacije međunarodnih i nadnacionalnih političkih, vojnih, finansijskih, ekonomskih i tehnoloških nivoa institucija, a s druge strane, umanjuje legitimnost globalnih foruma odlučivanja jer su moć i interes nejednako raspoređeni tako da jedni dominiraju i operacionalizuju globalnu moć transnacionalnih korporacija a drugi ostaju podređeni nametnutoj volji. Sa treće strane, nejednaka suverenost savremenih država onemogućava relativno proporcionalno predstavljanje interesa na globalnom nivou. Objektivna smetnja izražava se u tome što nejednaki treba da se pitaju jednako.

Problemi političke i pravne legitimacije demokratije na nad-državnom nivou takođe se izražavaju u nedostatku jasne i proporcionalne demokratske procedure i jasno dizajniranog institucionalnog procesa donošenja odluka. Upliv globalne korporacije, slobodnog tržišta i poreskih olakšica, jačaju ekonomski činilac globalizacije čime se smanjuje demokratska kontrola njihovog delovanja i odgovornosti.

Pravo, izbori, ponašanje nacionalnih elita... su globalno limitirani. Naše slobode i prava građana više nisu zaštićeni suverenom moći države već su podređeni, podvedeni pod logiku kapitala i finansijskih tržišta. Izborna volja je limitirana, jer birači mogu da menjaju personalni ili partijski odnosno koalicioni sastav vlade, ali ne mogu da promene prioritete spoljne i unutrašnje politike, a posebno ekonomsku i socijalnu politiku. Nacionalne elite svoju legitimnost ne crpe samo iz suverene biračke volje već iz podrške i naklonosti globalnih moćnih igrača. Nosioci državnih funkcija su sve manje vezani nacionalnom ideologijom i lojalnošću demokratskoj volji i tako ostavljaju društvo u, kako kaže Krastev, „razlomljenoj ljušturi nacionalne države“.[9]

Deficit demokratije u međunarodnim okvirima izražava se, dakle, kroz jasne protivrečnosti: prvo, globalizacija je proces koji je uglavnom nametnut „odozgo“, a demokratija proces koji podrazumeva autonomiju volje i „ide odozdo“; drugo, liberalna demokratija kao planetarni model se pretvorila u svoju suprotnost jer liberalizam podrazumeva autonomiju i slobodu volje pojedinaca, grupa i naroda; treće, ako liberalna demokratija isključuje autoritarnu volju onda se njeno izopačenje izražava u tome što se upravo takav model nameće arbitrarno, autoritarno i bezuslovno. Bilo koja ideja, vrednost, princip, doktrina, kada prolazi kroz prizmu pojedinačnih interesa, u ovom slučaju globalnih, nužno se degeneriše, izopačuje i kvari, i na taj način dobija suprotna značenja. Tumačenje demokratije je određeno prostorom neograničene političke moći, kao što je to uostalom sudbina države i prava.

Globalna moć podrazumeva i „medijske imperije“. Globalni karakter komunikacija, globalizacija medija kao instrumenta moći, ima značajan uticaj i na kvalitet i mogućnosti nacionalne demokratije. Bitno svojstvo savremene globalne moći je njegova ekranizacija, dakle, globalna videokratija. Globalna medijatizacija demokratije je u osnovi manipulativne prirode. Digitalna revolucija, ekranizacija globalne moći, privatizacija medija na globalnom nivou... služe promociji potreba i interesa velikih država i privatnog kapitala a ne promociji informativnog sistema koji je u funkciji opštih interesa javnosti nemoćnih država i njihovih građana. Danas ne postoji slobodna javnost i sloboda izbora na globalnom nivou, a slobodna javnost i sloboda izbora predstavljaju uslov demokratije. Iako je globalna arena preplavljena različitim informativnim sadržajima, iako informatička era treba da doprinese globalnom znanju i informisanosti, slobodnom protoku ideja i alternativa, sve je manje alternativnih i kritičkih izvora informisanja a sve više kontrolisane, dirigovane i oblikovane javne komunikacije. Sputavanje slobodne javnosti na globalnom nivou putem stroge kontrole mas-medija i selekcije informativnih sadržaja znači sputavanje i suspenziju demokratije.

 

IV Postsuverena era kao izazov demokratije

Postsuverena era označava vreme zalaska, odnosno slabljenja klasičnog modela suverenosti i zavisnost nacionalnih država od globalnih centara moći. Globalne odrednice suvereniteta značajno određuju i karakter i prirodu klasičnog modela demokratske suverenosti narodne volje. Za razliku od pređašnjih teorija o životnom prostoru[10], teorije o izabranom narodu[11], teorije sile[12] u osvajanju globalnih prostora, današnji geopolitički faktor deluje drugačije: dakle, sveobuhvatnije, intenzivnije i sofisticiranije, više upotrebljavajući koncept hegemonije nego klasičan model sile mada je sila krajnje pribežište geostrateških osvajanja. Prvo, saglasno klasičnom poimanju suverene teritorije, osnovni normativni princip, kako unutrašnje tako i spoljne politike je suverenom vlašću ograničen prostor. Held problematizuje taj koncept i smatra da su teritorije i granica bile razlog za „uključivanje ili isključivanje za donošenje odluka koje utiču na njihov život ali ishod tih odluka danas se proteže van nacionalnih granica“.[13] Na ovaj način, narod suverene države suočen je sa paradoksom da mora da se povinuje odlukama koje nije sam doneo i da, istovremeno, odluke nacionalnog demosa nemaju ni faktičku ni normativnu delotvornost van njenih granica. Tako, sloboda izbora i opredeljenja, u globalnim okvirima, je sputana, ograničena, a sve češće suspendovana, čime dolazimo do zaključka da globalizacija urušava samu srž demokratije.

Kontrola i limitiranost suverenog demosa, bila direktna ili indirektna, bilo da se odvija u okviru međunarodnih integrativnih procesa i organizacija, ima funkciju kontrole oskudnih, retkih, deficitarnih, nedostajućih vrednosti, dobara i resursa. Drugo, proces kontrole globalnog prostora ima totalitarne pretenzije, bilo neposredno ili preko kooperativnih država. Globalizacija stoga sve više dobija totalitarna svojstava, jer se resursi planete zemlje, oskudne sirovine, stanovništvo, prirodne pogodnosti, kontrolišu posredstvom „hibridnih“, kombinovanih strategijskih politika, od anatemisanja neposlušnih država do tako imenovane humanitarne intervencije.

Treće, teoritorijalna veličina države i njen broj stanovnika je polazište u ukupnoj preraspodeli globlanog uticaja i moći. Male, siromašne države, koje se nalaze na rubovima „civilizacijskih granica“ uvek su bile nemoćne u međunarodnim odnosima a njihov otpor se „slamao“ različitim mehanizmima. Ovde naglašavamo jedan paradoks. „Desuverenizacija i marginalizacija države pod egidom globalizacije ne važi za sve države i narode podjednako. Taj diktum, u formi već dobro poznate zakonitosti razvoja društva važi samo za nerazvijene ili manje razvijene, ali ne za one najjače zemlje. Najmoćnije zemlje koje diktiraju novi smer i strategiju marginalizacije države u drugim društvima, ne samo da čuvaju već i jačaju svoje države ideološki, politički i vojno.“[14] S`toga proporcionalni okvir predstavljenosti države u međunarodnim insitucijama, smanjuje reprezentativnost, delotvornost i domašaj nacionalne volje. Sa druge strane, što je protivrečno i suprotno ustanovljenoj opštoj praksi, neke državice su nejednako istaknute i nepravično privilegovane jer igraju značajnu ulogu (balkanske državice) na geostrateškoj mapi. Dakle, radi se o praksi nejednakog postupanja u identičnim i sličnim situacijama i kvaziegalitarno u nejednakim prilikama.

Četvrto, države koje imaju potencijal resursa, izvora sirovina i ukoliko su integrisane u interese velikih sila, su poseban slučaj kvazimoćnih država, čija pozicija ne izvire iz faktičke moći, već iz moći sile zaštitnice. To su često autokratske države koje ne zadovoljavaju ni minimum međunarodnih standarda demokratije, ljudskih prava ili vladavine prava, ali se uklapaju u realne interese velikih sila.

Peto, teoritorijalna separacija je učestali proces i tendencija savremenog sveta. Raspad država i stvaranje novih država, i tokom istorije, a posebno danas, ima isključivo geostrateški planetarni značaj dekompozicije odnosno destrukturiranja međunarodnog poretka. To se posebno odnosi na kraj bipolarizma, raspad SSSRa i Druge Jugoslavije. Pravo na autonomiju i samoupravu koje se operacionalizuje kao pravo naroda na samoopredeljenje do otcepljenja, kao demokratsko pravo, protivi se, doktrinama proklamovanog teritorijalnog integriteta. Proces rekonfiguracije političke karte sveta obezvređuje objektivnu moć država da se suoče sa separatnim pokretima koji su istorijski identitetski inspirisane i promovisane od strane dominantnih super-država. Pokazalo se da su multietničnost i višejezičnost prepreka principima demokratije nacionalne države jer se stvara polarizovana, separatna demokratska volja, koja je zasnovana na grupnom identitetu a ne na individualnim pravima i slobodama.

Šesto, nije mali broj nacionalno kompaktnih teoritorija podeljen. To su primeri dve države a jedna nacija, kao što je slučaj sa Korejom, a ranije sa Vijetnamom i Nemačkom, neprirodnim i veštačkim granicama Bliskog istoka, veštačkim konceptima nacija na balkanskim prostorima i na osnovu toga, stvaranja nacionalnih državica iako su im mentaliteti, kultura i jezik zajednički.

Sedmo, poznata „teorija demokratske tranzicije“[15] koja je postala toliko pomodna i ideologizovana, previdela je jedan faktor koji je bio opredeljujući u politici evroatlanskih sila, a to je geostrateški. Širenje na Istok nije toliko inspirisano demokratizacijom, širenjem liberalne doktrine, uspostavljanjem pravne države, koliko interesnom inspiracijom širenja i kontrole uticaja. Taj proces je počeo dekonponovanjem Poljske, a istorijske analogije jasno pokazuju da ko kontroliše Poljsku i Istočnu Evropu taj vlada svetom.

Osmo, postsuverena era proizvodi i pojavu „postdemokratije“.[16] Izraz „postdemokratija“ koju je uveo Krauč kao pojam koji označava krizu, degeneraciju i kvarenje demokratije, treba u svom značenju proširiti kao pojam koji znači demokratiju bez države. Ako se problematizuje, relativizuje, osporava suverenost u ime postsuverene globalne moći, onda je doveden u pitanje i oblik uređenja i organizacije države. Ako suverenost znači suverenost demokratske narodne, nacionalne volje, a treba da znači, onda demokratija deli globalnu, upitnu sudbinu i negaciju suverenosti države. S`toga je i demokratsko utemeljenje države i njene vlasti empirijski kontroverzna pojava, jer se legitimitet „nacionalnih elita“ vlasti pravda i racionalizuje „skrivenim“, imperativnim očekivanjima „globalne elite“ moći i interesa.

Deveto, očigledno je da globalni činioci korumpiraju i kvare najveća dostignuća demokratije i to na način da faktički život sve više poprima jasnu, intenzivnu i karakterističnu pojavu oligarhizacije demokratije odnosno pojavu aristokratizacije demokratije. S`toga je neophodno ponovo promisliti demokratiju i kao ideju i kao praksu, vratiti se demokratskim izvornim sadržajima, procedurama i vrednostima, dakle, produbiti demokratiju, rehabilitovati njena stvarna i moguća značenja. Potrebna nam je, da upotrebim Gidensovu formulaciju, „demokratizacija demokratije“[17]. Ovome dodajemo da je neophodna i resuverenizacija države. Demokratizovana demokratija i etatizovana država treba da označavaju vrstu ravnoteže i redistribucije odlučivanja u odnosu na stepen globalnosti važnih i gorućih pitanja odnosno stepen konkretnosti pitanja i problema koji se ipak ne mogu rešiti bez države. To znači da treba jasno klasifikovati, detektovati globalne izazove koji se tiču čovečanstva, opštih interesa opstanka i razvoja naše planete i u tom slučaju demokratija „iznad“ države“ može imati svoj legitimitet. Sa druge strane, neophodan je globalni konsenzus za proces odlučivanja o pitanjima koja se tiču samo kontekstualnog, lokalnog, regionalnog pa i onoga što nazivamo delokrug nacionalnih država. Jer nema efikasnijeg načina od države da implementira globalne odluke koje su sudbina svih nas, kao decentralizovana suverena državna vlast globalne politike. Ne treba smetnuti s uma da postoje pitanja i problemi koji su, da se tako izrazimo, „ispod nivoa“ suverene države a tiču se svega što ima lokalni, autonomni, specifičan karakter i što se ne može rešavati u koterijama otuđene globalne moći odlučivanja. Nova stvarnost savremenog sveta zahteva i nove oblike upravljanja i drugačije, reprezentativnije decentralizovane forme. Teret i odgovornost globalne odluke biva podeljen i u horizontalnom i u vertikalnom smislu, i u proceduralnom i u sadržajnom smislu. Globalni pluralizam je suprotnost globalnom monizmu. Ravnoteža moći odlučivanja mora da dobije nove institucionalne oblike i nivoe, a postojeće međunarodne institucije (UN), koje više ne odražavaju globalnu stvarnost, treba da se rekonfigurišu i odražavaju policentrizam i različitost. Globalnu simulaciju demokratske vladavine i lažnu brigu za „održivi razvoj“ i život na planeti treba da zameni osvešćeni globalni građanin, kosmopolita. Nova forma demokratije podrazumeva racionalnu novu globalnu demokratsku političku i pravnu građansku kutluru. Kolonizacija globalnim resursima i hegemonija svetsko-istorijskog procesa je ontološki problem koji zahteva novi tip politike i nove profile personalizovanih nosilaca globalne moći.

V Zaključak

Savremene države se definišu, određuju, funkcionišu, postoje pod dejstvom različitih činilaca i okolnosti koje su određujuće, determinišuće. Ako je demokratija unutrašnje svojstvo društvene i državne organizacije, onda i ona deli sudbinu države. Upravo je nedostatak savremene teorije države i prava to što ne uzima u obzir tako važan činilac u razmatranju države i njenih atributa, odnosno funkcionalnosti države kako na međunarodnom tako i unutrašnjem planu. Geopolitika treba da bude definišući elemenat pojma države, koji značajno utiče na njene funkcije, strukturu, organizaciju, spoljnu politiku. Globalni činilac države je osnovna teorijska, naučna, metodološka pretpostavka od koje treba poći prilikom svih naučno-istraživačkih procesa. S`toga, pored unutrašnjeg kriterijuma (vlast, stanovništvo, teritorija) treba uzeti u obzir međunarodni položaj države, a on se uvek određuje s obzirom na globalni geostrateški model konstelacije realnih odnosa. S`toga, demokratija nacionalne države je sputana, limitirana i nedelotvorna, normativistička, a demokratija „izvan države i nacije“, nedovršena, nerealna, elitistička, nije reprezentativna i ne uvažava posebne interese mnogih država i naroda.

Liberalni model demokratije je danas postala globalna moda, ali uprkos tome što se ona više širi i što je više demokratije u svetu, njen sadržaj se sve više umanjuje pod uticajem globalnih autokratski-elitističkih interesa. I što je još tragičnije, dok se taj proces formalne, ideologizovane, beztežinske demokratije sve više oponaša, u zemljama „izvoznicama“ liberalne demokratije sve više se izražava kriza, razočaranost i snižen nivo poverenja. Iako nisu izgubili veru i nadu u ideju i mogućnosti demokratije, oni su sve više razočarani političkim odlukama demokratske vlade, jer se proces državne demokratske legitimisane vlasti sve više otuđuje od promena koje pogađaju živote ljudi. Dakle, globalistički imperativi moći i posesivni, gramzivi interesni imperijalizam politike urušava demokratiju na globalnom nivou, ne samo u zemljama koje sriču demokratske norme, procudure i praksu, već i u zemljama koje se „predstavljaju“ kao globalni, neproblematični, uzorni model demokratije.

 

 

 

Dejan Simić*

DEMOCRACY IN THE ERA OF POSTSOVEREIGNTY

Summary

In this paper, the scope and boundaries of democracy in the era of globalization and restructuring of the state-legal order will be explored, in particular the citical review of globalizared democracy and its extension beyond the borders of the nation and the state. Teached by the literary-scientific understanding of the acquired truths and knowledhe, and initiated by the rational and logical observation of contemporary society, is the vision of post-pesusasion and democracy, trying to introduce as much as possible authorial and authentic. The democracy of the national state is impoverished, limited and ineffective, normative, and democracy outside the state and nation, ncomplete, unearlistic, elitist, is not representative and does not repect the special interests of many countries and nations. Globalist imperatives of power and the impressive, vigorus interset of imperialism in politics ruin democracy at a global level, not only in coutries that mumble democratic norms, procurements and practices, but also in coutries that present as a global, unproblematic, model od democracy.

Key words: globalization, sovereignty, interest, power, electoral will.

 

 


* Doktorand Pravnog fakulteta Univerziteta u Kragujevcu, simke979@yahoo.com

[1] S. Kovačević, Tranzicija u demokratiju, Niš, 2015, 50.

[2] Up. D.Held, Democracy and the Global order – From the Moden State to Cosmopolitan Governance, Cambridge, 1995.

[3] Up. D. Held, Modeli demokracije, Školska knjiga, Zagreb, 1999.

[4] S. Kovačević, op. cit., 29.

[5] Up. A.Tokvil, O demokratiji u Americi, Podgorica, Novi Sad, 1999.

[6] Up. Đ. Sartori, Demokratija – šta je to?, CID, Podgorica, 2001.

[7] Up. S. Lavenex, EU External Governance in Wider Europe, Journal of europen Publik Policy, No 11, 2004, 698-703.

[8] Up. S. Hantinton, Treći talas, Zagreb, Podgorica, 2004. godine, razlikuje tri talasa demokratizacije.

[9] I. Krastev, S verom u nepoverenje, Clio, Beograd, 2013, str. 11.

[10] Up. P. V. de la Blache, A biographical sketch by Jason Hilkovitch & Max Fulkerson, 2009; M. Grčić, Politička geografija, Geografski fakultet, 1999. Beograd;

[11] Up. Urlih-Verner, Nacionalizam, Svetovi, Novi Sad, 2002

[12] Up. K. Deutsch, The Analysis of International Relations, Englewood Cliffs, Prentice Hall, New York, 1968.

[13] D. Held, Modeli demokratije, Zagreb, 1999, str. 33.

[14] V. Vasović, Savremene demokratije I, Službeni glasnik, Beograd, 2006, str. 23.

[15] Ph. Schmiteer, Tranzitions from autoritarian Rule: Tentitive Conclusions About Uncertain democraties, J, Hopkins Univ. Pres. Baltimor, 1986.

[16] Up. K. Krauč, Postdemokratija, Karpos, Beograd, 2014.

[17] Up. E. Gidens, Odbegli svet, Stubovi kulture, Beograd, 2005. godine

* PhD candidate, University of Kragujevac, Faculty of Law.