Milica Dragičević, mr

Pravni fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu

 

UDK: 338.48:341

Primljeno: 5. 04. 2010.

Stručni članak

 

 

ODGOVORNOST ORGANIZATORA PUTOVANjA

 

 

U ovom izlaganju se razmatraju neka opšta pitanja koja se odnose na ugovor o organizovanju putovanja. U ovom radu ćemo govoriti o pojmu ugovora o organizovanju putovanja, odgovornosti organizatora putovanja, sniženju cijene, isključenju, oslobođenju i ograničenju odgovornosti organizatora putovanja. Osnovni predmet razmatranja predstavljaju odredbe Zakona o obligacionim odnosima koje se odnose na odgovornost organizatora putovanja sa osvrtom na rješenja koja su prihvaćena u uporednom pravu, naročito u zemljama koje su nekada bila u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Posebna pažnja je posvećena i rješenjima Direktive Savjeta EEZ o organizovanom putovanju, odmoru i kružnom putovanju /90/ 314/EEC/ i sudskoj praksi u uporednom pravu.

Ključne riječi: ugovor, organizator putovanja, putnik, odgovornost za štetu, sniženje cijene.

 

 

I.  UVOD

 

U Zakonu o obligacionim odnosima regulisani su sljedeći turistički ugovori: ugovor o organizovanju putovanja, posrednički ugovor o putovanju i ugovor o angažovanju ugostiteljskih kapaciteta (ugovor o alotmanu). Razvoj međunarodnog saobraćaja u svijetu i kod nas dovodi do naglog razvoja turizma i to je uticalo na to da je jedna od osnovnih osobina turizma njegov masovni karakter. S aspekta međunarodnog saobraćaja, turizam se tretira kao posebna vrsta tranzitnog saobraćaja sa dužim zadržavanjem. Turističke usluge se ne pojavljuju samo u oblasti ugostiteljstva, nego i u oblastima saobraćaja, osiguranja, trgovine, bankarstva, kulture, zabave, domaće radinosti i veoma ih je teško sve nabrojati.[1]

Ugovorom o organizovanju putovanja obavezuje se organizator putovanja da pribavi putniku skup usluga koje se sastoje od prevoza, boravka i drugih usluga koje su sa njime vezane, a putnik se obavezuje da organizatoru plati jednu ukupnu (paušalnu) cijenu.[2] Ova definicija je preuzeta u cjelini iz Konvencije o ugovoru o putovanju, s tim da se razlika pravi u tome što je u Konvenciji izričito naglašeno da organizator putovanja istupa u „svoje ime“, što se izričito ne nalazi u definiciji Zakona o obligacionim odnosima. U Direktivi Savjeta EEZ o organizovanom putovanju, odmoru i kružnom putovanju /90/ 314/EEC/ (u daljem tekstu: Direktiva) definiše se turistički paket aranžman, kao unaprijed utvrđena kombinacija najmanje dvije usluge između: smještaja, prevoza, turističkih usluga (koje nisu akcesorne prevozu ili smještaju) u trajanju dužem od 24 časa ili kraće ako uključuje noćenje. U skladu sa Direktivom, Zakonom o zaštiti potrošača Bosne i Hercegovine,[3] Zakonom o turizmu Republike Srpske[4] i Zakonom o zaštiti potrošača Republike Slovenije[5] je predviđeno da putovanje mora da traje duže od 24 časa, s tim da može trajati i kraće ako uključuje barem jedno noćenje. Pored ovog naziva u frankofonskoj i njemačkoj pravnoj terminologiji u upotrebi je termin „paušalno putovanje“ (voyage a forfait, Paushalreise), u anglosaksonskoj termin „ugovor o paketu usluga“ (package tour).[6]

U Direktivi u članu 2 daju se definicije subjekata: organizatora, prodavca (detaljiste) i potrošača. Organizator označava lice koje redovno organizuje paket putovanja i prodaje ili ih nudi na prodaju neposredno ili posredstvom prodavca. Prodavac ili detaljista je lice koje prodaje ili nudi na prodaju paket putovanja koje je osmislio organizator. Potrošač označava lice koje kupuje ili se obavezuje da kupi paket putovanja (glavni ugovarač), ili svako lice u čije se ime glavni ugovarač obavezuje da će kupiti paket putovanja (ostali korisnici) ili svako lice kome glavni ugovarač ili jedan od ostalih korisnika ustupa paket putovanja (prijemnik). Ugovor predstavlja sporazum koji vezuje potrošača i organizatora i/ili prodavca. U Zakonu o obligacionim odnosima se u skladu sa terminima iz Konvencije o ugovoru o putovanju za ugovornu stranu potrošač, koristi naziv putnik.[7] Putnička agencija je preduzeće upisano u sudski registar koja se bavi organizovanjem turističkih i poslovnih putovanja i boravka, posredovanjem i pružanjem svih ostalih usluga u vezi s tim, te prodajom svog turističkog aranžmana stvorenog objedinjavanjem raznih vrsta turističkih usluga. Prema vrsti poslova koje obavljaju, putničke agencije mogu biti: 1) putnička agencija-organizator turističkog putovanja (turoperater); 2) putnička agencija-posrednik (subagent).[8]

Bitni elementi ovog ugovora su: predmet ugovora i cijena usluga. Predmet ugovora o organizovanju putovanja jeste skup usluga ili tzv. paket usluga, koje obuhvataju prevoz, boravak i druge usluge koje su sa njima vezane, kao što su ishrana putnika-turiste, izleti i slično i kojima odgovara jedna ukupna (paušalna) cijena. Sve te usluge međusobno su povezane u jednu cjelinu koja čini paket usluga.[9]

Ovaj ugovor ima dvije karakteristike po kojima se razlikuje od drugih sličnih ugovora. Organizator putovanja obavezuje se da putniku pruži najmanje dvije usluge koje su povezane u jednu cjelinu za koje je putnik dužan platiti jednu ukupnu cijenu, mada svaka od tih usluga ima svoju cijenu. Drugo, organizator putovanja je dužan da u svoje ime  pribavi putniku turističke usluge. On se u odnosu prema putniku pojavljuje kao davalac tih usluga. Hoteli, prevozioci, restorani, pozorišta, muzeji i druga lica koje je organizator putovanja angažovao za izvršenje određenih poslova, istupaju u odnosu prema putniku kao njegovi pomoćnici. Organizator putovanja nije ni posrednik ni zastupnik.[10]

Ugovor o organizovanju putovanja zaključuju organizator putovanja (najčešće turističa organizacija, ali to može biti i sindikalna organizacija, saobraćajna organizacija i sl.) i putnik. Ovaj ugovor je dvostranoobavezan, teretan, komutativan i imenovan ugovor, po pravilu ugovor po pristupu i neformalan ugovor. Međutim, u poslovnoj praksi se ovaj ugovor sve češće zaključuje u pismenom obliku zbog sve složenijih odnosa koji se ovim ugovorima regulišu. Prilikom zaključenja ugovora organizator putovanja je dužan da putniku izda potvrdu o putovanju, što ne utiče na postojanje i punovažnost ovog ugovora. Zakon povezuje i izdavanje potvrde sa izdavanjem programom putovanja. Ako je prije izdavanja potvrde putniku uručen program putovanja, ona može samo da sadrži uput na taj program. Organizator putovanja odgovara za svu štetu koju druga strana pretrpi zbog njenog neizdavanja ili njene netačnosti.[11]

Organizator putovanja dužan je da putniku stavi na raspolaganje opšte uslove putovanja i program putovanja u pismenoj formi. Ovi akti su mjerodavni za određivanje obima i kvaliteta usluga koje je organizator putovanja dužan da pruži putniku.[12]

Iz zaključenog ugovora o organizovanju putovanja, s obzirom da je riječ o dvostranoobaveznom ugovoru, proizlaze obaveze za obje ugovorne strane. Za organizatora putovanja proizlaze obaveze: pružanja usluga koje su predmet ugovora, obavještavanja, staranje o pravima i interesima putnika i čuvanja poslovne tajne. Ako nije drugačije ugovoreno, organizator putovanja je dužan da umjesto putniku pruži ugovorene usluge drugom licu koje je odredio putnik, pod uslovom da to lice zadovoljava posebne zahtjeve (ako postoje) predviđene za određeno putovanje i da putnik naknadi organizatoru putovanja troškove prouzrokovane zamjenom.[13] Za turistu-putnika nastaju sljedeće obaveze: plaćanje cijene usluga, saradnje u izvršavanju putovanja.[14]

 

II. IZVORI PRAVA

 

 

Ovaj ugovor je regulisan jugoslovenskim Zakonom o obligacionim odnosima[15] iz 1978. godine koji se u Republici Srpskoj primjenjuje na osnovu člana 12 Ustavnog zakona za sprovođenje Ustava Republike Srpske,[16] a zatim su uslijedile njegove izmjene.[17] U Federaciji BiH i Brčko Distriktu BiH, takođe se primjenjuje Zakon o obligacionim odnosima.[18] U Bosni i Hercegovini trenutno teče proces reforme obligacionog prava. Još 2003. godine je donijet Nacrt Zakona o obligacionim odnosima Federacije BiH/Republike Srpske[19] koji je integrisao u sebi odredbe o zaštiti potrošača sadržanih u direktivama Evropske unije i unio imenovane ugovore iz Skice za zakonik o obligacijama i ugovorima profesora Mihaila Konstantnovića[20], kao i norme o nekim ugovorima trgovinskog prava. Naime, polaznu osnovu ovog Nacrta kao i kasnijih Prijedloga čini jugoslovenski Zakon o obligacionim odnosima.[21]

Pored Zakona o obligacionim odnosima izvor prava u ovoj oblasti predstavljaju i Posebne uzanse o ugostiteljstvu.[22] Zakon o turizmu Republike Srpske i Zakon o zaštiti potrošača Bosne i Hercegovine takođe predstavljaju značajan izvor prava u BiH. Prava i obaveze potrošača-korisnika usluga u turizmu u Srbiji ostvaruju se pod uslovima predviđenim Zakonom o turizmu,[23] Zakonom o zaštiti potrošača[24] i Zakonom o obligacionim odnosima.[25]

Nagli razvoj turizma  je doveo do toga da su se izradila prva međunarodna pravila o turizmu i isto tako osnovane međunarodne organizacije u ovoj oblasti. Od posebnog značaja su: Sporazum o poslovnim odnosima između hotela i putničkih agencija iz 1963. godine (Convention Agreement, FIAV, Zermett-Lisabon 1963), Međunarodni hotelski red (Reglement internationale de l¢hotellerie-AIH, 1954), Međunarodna pravila profesionalne deontologije (Regles internationales de deontologie profesionelle ili Ethique de la profession), a Institut za unifikaciju privatnog prava sa sjedištem u Rimu (UNIDROIT) je 1968. godine, radi regulisanja odnosa između turističkih agencija i korisnika usluga, izradio Nacrt međunarodne konvencije (CCV). AIH i FIAV zaključile su 1963. godine poseban sporazum o poslovnim odnosima između hotela i putničkih agencija, a koji je zamijenjen Hotelskom konvencijom između AIH i FIAV iz 1970. godine. U ovoj oblasti najznačajniji dokument o unifikaciji je Konvencija o ugovoru o putovanju, koja je na Međunarodnoj diplomatskoj konferenciji u Briselu 1970. godine potpisana (Convention internationale relative au contract de voyaqe).[26]

Veliki uticaj na Zakon o obligacionim odnosima je izvršila Konvencija o ugovoru o putovanju (u daljem tekstu: Konvencija) donijeta u Briselu 1970. godine, koja je stupila na snagu 1976. godine. S obzirom da je Konvencija prilično nesavršena (budući da lako oslobađa organizatora putovanja svake odgovornosti, pošto on može bez oštećenja da raskine ugovor i potpuno i djelimično), pripremljen je i Prijedlog direktive o organizovanom putovanju.[27] Konvenciju su ratifikovale: Argentina, Belgija, Benin, Kamerun, Togo, Kina i Italija. Pod uticajem ovih uniformnih pravila određene zemlje koje i nisu ratifikovale Konvenciju, unose u svoja zakonodavstva rješenja iz Konvencije kao na primjer Mađarska i Jugoslavija.[28]

U okviru Evropske unije donijete su dvije direktive koje se odnose na ugovor o organizovanju putovanja (Direktiva 90/314 o paket aranžmanu) i na ugovor o tajmšeringu (Direktiva 94/47 o zaštiti sticalaca u vezi sa određenim ugovornim aspektima koji se odnose na pravo korišćenja nepokretne imovine).[29] Cilj Direktive 90/314 je da spriječi nefer konkurenciju, poveća zaštitu potrošača i dovede je na isti nivo na teritoriji Evropske unije harmonizacijom zakonodavstva pojedinih država članica.[30]

Što se tiče bivših jugoslovenskih republika sve one u svojim novim Zakonima o obligacionim odnosima regulišu ugovor o organizovanju putovanja.[31] Ovaj ugovor je predviđen i u Nacrtu Zakona o obligacionim odnosima Federacije BiH/Republike Srpske iz 2003. godine, dok u posljednjem Prijedlogu Zakona o obligacionim odnosima iz oktobra 2009, godine predviđen je od turističkih ugovora samo ugovor o angažovanju ugostiteljskih kapaciteta.[32] Zakonom o zaštiti potrošača Bosne i Hercegovine regulišu se turistički paket aranžman[33] i vremenski zakup turističkih objekata.[34]

 

 

III. ODGOVORNOST ORGANIZATORA PUTOVANjA

 

1. Naknada štete

 

Odgovornost organizatora putovanja je jedno od najsloženijih i najspornih  pitanja u vezi sa ugovorom o organizovanju putovanja. Zakonom o obligacionim odnosima je propisano da organizator putovanja odgovara za štetu koju prouzrokuje putniku zbog potpunog ili djelimičnog neizvršenja obaveza koje se odnose na organizovanje putovanja predviđenih ugovorom i ovim zakonom.[35] Po jednom mišljenju, odgovornost organizatora putovanja je objektivne prirode jer nije zasnovana na krivici organizatora putovanja, već samo na činjenici da nije došlo do potpunog ni djelimičnog izvršenja obaveze organizatora putovanja, a koje su predviđene u ugovoru o organizovanom putovanju, potvrdi o putovanju i u programu putovanja, kao i u ZOO.[36] Prema drugom shvatanju, šteta koju organizator putovanja prouzrokuje putniku zbog potpunog ili djelimičnog neizvršenja obaveze, najčešće se pripisuje krivici organizatora putovanja, odnosno ako je svojim radnjama ili propuštanjima izvršenja neke radnje iz obaveza koje je preuzeo ugovorom, prouzrokovao štetu putniku, koje mu se mogu pripisati u krivicu.[37]

U Zakonu o obligacionim odnosima je predviđeno nekoliko situacija u vezi sa odgovornošću organizatora putovanja. Razlikujemo odgovornost organizatora putovanja kad sam vrši pojedine usluge i odgovornost organizatora putovanja kada je izvršenje pojedinih usluga povjerio trećim licima.

Tu prije svega spada odgovornost za štetu zbog neizvršenja obaveza organizacije. Organizator snosi odgovornost za štetu koja nastane zbog propusta u organizaciji, bez obzira na vrijeme kad je ono nastalo (bilo prije ili u toku putovanja). Odgovornost organizatora će, na primjer,  postojati u slučaju ako su obje sobe rezervisane za drugi dan, a ne za dan dolaska putnika ili kad je putnik smješten u hotel nižeg ranga ili kada nije izvršio nijednu obavezu iz zaključenog ugovora (npr. ako je otkazao ugovor o organizovanju putovanja iako su bili ispunjeni uslovi da se organizovano putovanje izvrši). Mjera dužne pažnje u izvršenju obaveza obuhvaćenih organizacijom putovanja jeste pažnja „dobrog organizatora putovanja.“ [38]

Organizator je odgovoran i ako djelimično ne izvrši ugovor o organizovanom putovanju, iz bilo kog dijela njegovih obaveza, usljed čega putnik ima pravo i na raskid ugovora i na naknadu štete. To bi se desilo u slučaju ako sredstvo prevoza ne bi bilo adekvatno ugovorenom sredstvu, zatim ako putniku ne obezbijedi smještaj u objektu koji je označen u ugovoru, te ako nije obezbijeđen kvalitet ishrane, odnosno ako se nije ponašao kao dobar privrednik i ako je zapostavio obaveze koje proističu iz pravila njegove struke, da se putniku obezbijede oni uslovi zbog kojih se on odlučio na zaključenje ugovora.[39]

Za one usluge koje organizator putovanja vrši putniku, sam i odgovara prema propisima koji regulišu prestaciju u toku čijeg izvršenja je šteta nastala (npr. ako je šteta nastala za vrijeme međunarodnog željezničkog prevoza, odgovara prema propisima o prevozu putnika u međunarodnom željezničkom saobraćaju).[40] Na ovaj način se raznovrsno i heterogeno može regulisati odgovornost organizatora putovanja prilikom pružanja pojedinih usluga jer postoje veće razlike između propisa kojima se reguliše odgovornost subjekata koji pružaju te usluge. To je naročito evidentno kod usluga prevoza, gdje postoje velike razlike u zavisnosti od vrste prevoza o kome se u konkretnom slučaju radi, jer se u pojedinim granama saobraćaja predviđa odgovornost na osnovu pretpostavljene krivice, dok se u drugim granama saobraćaja predviđa objektivna odgovornost prevozioca tj. lica koje uz naknadu vrši prevozne usluge. Upravo usljed toga može doći do znatnog odstupanja prilikom primjene ovog člana od osnovnog pravila o odgovornosti organizatora putovanja a koje je predviđeno u članu 866 Zakona o obligacionim odnosima.[41] Za sve usluge koje neposredno sam pruža putniku, organizator putovanja odgovara pooštrenom, stručnom i profesionalnom odgovornošću, u skladu sa članovima 866 i 867 ovog zakona.[42]

Organizator putovanja odgovara i u drugim slučajevima predviđenim zakonom: ako je odbio da putniku pruži potrebna obavještenja u skladu sa članom 864 Zakona o obligacionim odnosima, zatim ako nije čuvao tajnu, pa i ako putniku nije izdao potvrdu o putovanju sa sadržinom iz programa putovanja, kao i u drugim slučajevima neodgovornog ponašanja organizatora putovanja.[43]

Kada je putnik pretrpio štetu zbog radnje ili propuštanja nekog trećeg lica kome je organizator povjerio izvršenje određenih usluga, razlikujemo dvije situacije, polazeći od rješenja Konvencije o ugovoru o putovanju. U prvom slučaju, treće lice nije uopšte ili nije djelimično izvršilo usluge koje su bile predviđene ugovorom ili su bile neophodne za izvršenje ugovorenog putovanja. U ovom slučaju, s obzirom da organizator istupa u svoje ime i za svoj račun, za nastupjelu štetu odgovara on po propisima koji važe za te usluge, kao da ih je on sam izvršio.

Pošto organizator putovanja na osnovu ugovora o organizovanju putovanja stiče pravo da zahtijeva od putnika da mu isplati ukupnu (paušalnu) cijenu, on direktno ili indirektno jemči putniku za uredno izvršenje usluga od strane angažovanih trećih lica. Ovo pravilo je prije svega predviđeno radi zaštite interesa putnika i radi olakšavanja ostvarivanja putnikovih zahtjeva na osnovu ovog ugovora.[44]

Organizator putovanja koji je povjerio trećim licima izvršenje usluga prevoza, smještaja ili drugih usluga vezanih za izvršenje putovanja, odgovara putniku za štetu koja je nastala zbog potpunog ili djelimičnog neizvršenja ovih usluga, saglasno propisima koji se na njih odnose.[45] U ovom slučaju organizator putovanja bi odgovarao kao i prema članu 867 Zakona o obligacionim odnosima, kao da je sam izvršio te usluge, a ne treća lica, mada ima i mišljenja da organizator odgovara po pravilima o objektivnoj odgovornosti.[46] Uz organizatora putovanja za štetu može putniku odgovarati i davalac usluge, ako su putnik i davalac usluge u nekom pravnom odnosu (ako je organizator putovanja zaključio ugovor sa davaocem usluge u korist putnika i sl.).

U drugom slučaju, treće lice je u vršenju usluge na koju se obavezalo u odnosu prema organizatoru putovanja prouzrokovalo štetu putniku. U tom slučaju putnik ima pravo da neposredno od trećeg lica odgovornog za štetu zahtijeva naknadu. Takav bi slučaj postojao u slučaju krađe u hotelu, nestanka prtljaga, pada niz stepenice. U pitanju je deliktna odgovornost (subjektivna ili objektivna, u zavisnosti od okolnosti) lica koje je umjesto organizatora putovanja izvršilo putniku određene usluge.[47] U ovom slučaju može odgovarati i organizator samo za culpa in eligendo i to po pravilima subjektivne odgovornosti sa pretpostavljenom krivicom.[48]

U članu 868 st. 2 Zakona o obligacionim odnosima je propisano: „Ali, i kada su usluge izvršene saglasno ugovoru i propisima koji se na njih odnose, organizator odgovara za štetu koju je putnik pretpio povodom njihovog izvršenja, osim ako dokaže da se ponašao kao pažljiv organizator putovanja pri izboru lica koja su ih izvršila.[49]“ Ovdje je zapravo riječ o slučaju kada su treća lica izvršila odgovarajuće usluge u skladu sa ugovorom o organizovanju putovanja ili odgovarajućim propisima kojima se regulišu te usluge trećih lica, a putnik je ipak pretrpio štetu povodom izvršenja tih usluga. Očigledno je da u ovom slučaju ta treća lica ne mogu biti odgovorna jer su uredno ispunila svoje obaveze prema putniku i organizatoru putovanja, ali isto tako ni organizator putovanja ne može biti u potpunosti odgovoran za ovu štetu. Organizator će biti jedino odgovoran za štetu ako ne uspije da dokaže da je postupao s pažnjom dobrog privrednika, kao brižljiv organizator putovanja, prilikom izbora trećih lica koja su izvršila ove usluge putniku. Organizator putovanja ima mnogo više znanja, iskustva i mogućnosti da svojim blagovremenim radnjama spriječi nastupanje ove štete u onoj mjeri koliko je to od njegovog uticaja, i zbog toga je ovo pravilo prvenstveno predviđeno radi zaštite interesa putnika.[50]

Organizator putovanja, koji je putniku naknadio štetu, ima pravo na regres prema trećem licu, koje je odgovorno za ovu štetu. Putnik je dužan ustupiti organizatoru putovanja isprave i sve što je potrebno za ostvarivanje prava regresa.[51] Ako tako ne postupi, putnik će biti odgovoran za štetu koju je  zbog toga pretrpio organizator putovanja. Na osnovu ovog rješenja Zakona o obligacionim odnosima direktno nastupa subrogacija prava putnika prema trećem licu na organizatora putovanja. Ovo pravilo je veoma dobro jer bi se cesijom tih prava putnika prema trećem odgovornom licu a na organizatora putovanja samo komplikovao sporni odnos, bez nekog opravdanijeg razloga. Ovo zakonsko pravo je u skladu sa opštom obavezom organizatora putovanja koja je predviđena u članu 863 Zakona o obligacionim odnosima, a po kojoj je organizator putovanja obavezan da se se stara o pravima i interesima putnika.

Međutim, putnik može svoje pravo na naknadu štete da ostvari i direktnom tužbom prema trećem licu, koje je odgovorno za štetu, s obzirom da organizator putovanja ugovore o prevozu, smještaju itd., zaključuje u njegovu korist. Putnik ima pravo da neposredno od trećeg lica odgovornog za štetu zahtijeva potpunu ili dopunsku naknadu za pretrpljenu štetu.[52] Dopunska naknada pretrpljene štete dolazi u obzir onda kada je putnik djelimično naknadio štetu od organizatora putovanja ili na osnovu ugovora o osiguranju. Ovo pravilo je savremeno i sreće se i u uporednom pravu, jer zapravo ovdje imamo jedno odstupanje od dejstva ugovora inter partes. U izvjesnim slučajevima je pravičnije i efikasnije da odgovarajuće zahtjeve za naknadu štete ostvaruje oštećeno lice prema štetniku, a takav je slučaj i kod ovog zakonskog pravila. Ovo pravilo je efikasno jedino u slučaju  onda ako je treće lice odgovorno za nastalu štetu. Međutim, odgovornost trećeg lica se utvrđuje prema odgovarajućim drugim propisima kojima se regulišu usluge koje su u konkretnom slučaju tražene od trećeg lica. Ovdje treba voditi računa da se u ovim drugim propisima pojavljuju vrlo često pravila o limitiranoj odgovornosti trećih lica koja pružaju odgovarajuće usluge i da zbog toga može doći do takve situacije da putnik mora definitvno sam da snosi jedan dio štete ako se radi o šteti koja prevazilazi limit odgovornosti trećeg lica.[53] Na ovaj način, putnk ima pred sobom dva dužnika: organizatora putovanja i treće lice, koji odgovaraju solidarno, čime je on u značajnijoj mjeri zaštićen u slučaju odgovornosti za štetu.[54]

Prema članu 5 stav 1 Direktive predviđeno je da su države članice dužne obezbijediti da su organizator i/ili prodavac strane u ugovoru, odgovorne potrošaču za uredno i tačno izvršenje obaveza koje proizlaze iz ugovora, nezavisno da li ove obaveze izvršava organizator i/ili prodavac ili drugi davaoci usluga. Ne dira se pri tome u pravo organizatora i/ili prodavca da se obrati protiv odgovornih davaoca usluga npr. prevoznika, hotelijera i dr. Prema tumačenju u pravnoj doktrini, ova odredba (korišćenjem termina organizatir i/ili prodavac) ostavlja slobodu državama članicama da izjednače ta dva subjekta sa istom odgovornosti: solidarnom (ili supsidijarnom) ili da predvide različite režime (koje poznaje Konvencija iz Brisela-CCV).

U Direktivi predviđaju se i specifična ovlašćenja država članica da u pogledu štete koja je rezultat neizvršavanja ili neurednog izvršenja usluga obuhvaćenih organizovanim putovanjem, mogu predvidjeti da obeštećenje bude ograničeno u skladu sa međunarodnim konvencijama kojim se regulišu ove usluge. Ako dođe do prouzrokovanje štete, druge od one nastale od tjelesnih povreda koje su prouzrokovane neizvršenjem ili neurednim izvršenjem usluga obuhvaćenih organizovanim putovanjem, države članice mogu omogućiti da se ugovorom utvrdi najviši iznos štete, ali ne i nerazumno, prema članu 5 st. 2, što je i predviđeno članom 964 Zakona o obligacionim odnosima Crne Gore.[55]

U pogledu odgovornosti organizatora putovanja, Direktivom je predviđeno da je organizator putovanja odgovoran ne samo za svoje obaveze i njihovo izvršenje, već i za obaveze posrednika i isporučioca usluga. Organizator se oslobađa odgovornosti u slučaju više sile, krivice treće strane i krivice samog potrošača. U svakom slučaju, od organizatora se zahtijeva da ponudi odgovarajuću pomoć potrošaču koji se nađe u nevolji ili teškoćama. Direktivom je propisana i obaveza za organizatora ovih putovanja da obezbijedi dovoljna sredstva o tome da će refundirati uplaćeni novac u slučaju njegovog stečaja (insolventnosti).[56] Prema članu 892 hrvatskog Zakona o obveznim odnosima[57] i članu 965 Zakona o obligacionim odnosima Republike Crne Gore[58] organizator putovanja je dužan zaključiti ugovor o osiguranju od odgovornosti za štetu predviđenu ovim zakonom. U sporazumu sa putnikom organizator putovanja može ga osigurati i od drugih rizika putovanja. Prema članu 90 Zakona o zaštiti potrošača Bosne i Hercegovine organizator putovanja dužan je da za svaki aranžman obezbijedi garanciju kod banke ili osiguravajućeg društva, radi naknade potrošaču: a) plaćanje cijene aranžmana, ako zbog nelikvidnosti ili stečaja organizatora izostanu usluge aranžmans, b) troškova koji nastanu zbog nelikvidnosti ili stečaja organizatora, za povratak potrošača u mjesto polaska. Garancija se daje u obliku polise osiguranja, gotovinskog pologa, bankovne garancije i slično.

Postavlja se pitanje da li je pravo na naknadu nematerijalne štete u našem pravu prihvaćeno samo u okviru vanugovorne odgovornosti kao što je slučaj u njemačkom, italijanskom i anglo-američkom pravu ili je prihvaćeno i u okviru i ugovorne i vanugovorne odgovornosti kao što je slučaj u austrijskom, francuskom i švajcarskom pravu. 

Prema članu 5 Direktive i tumačenjima koja je dao Evropski sud, putnik pored prava na naknadu imovinske štete, ima pravo i na naknadu neimovinske štete koju trpi zbog neispunjenja ili neurednog ispunjenja usluga obuhvaćenih paket aranžmanom.[59] Građanskopravnu odgovornost za nematerijalnu štetu iz ugovora priznaje i Republika Hrvatska.[60] Imamo opštu odredbu iz člana 346 st. 1 Zakona o obveznim odnosima, zatim i posebnu u odredbama ugovora o prevozu osoba.[61] Tipične štetne radnje kojima će organizator putovanja nanijeti nematerijalnu štetu putnika kod ugovora o organizovanju putovanja biće najčešće u djelimičnom neispunjenju ili neurednom ispunjenju obaveza koje se odnose na plan putovanja (trajanje, izleti, obilasci i dr.), vrstu i kategoriju smještajnog objekta, posebne zahtjeve putnika koje je organizator prihvatio, propuštanje davanje dužnih obavještavanja na koje ga zakon obavezuje (izmjeni prevoznog sredstva, mjestu u prevoznom sredstvu, u uspostavi neposredne veze sa maloljetnikom itd.) te obavezu čuvanja tajne o putnikovom prtljagu, kretanju i njegovim saputnicima.[62]

Naš Zakon o obligacionim odnosima nema direktnog odgovora na ovo pitanje, a po tom pitanju dosad nije bila jedinstvena ni sudska praksa. Međutim u pravnoj teoriji ima autora[63] koji se zalažu u prilog shvatanju jednakog tretiranja nematerijalne štete izazvane ugovornom i vanugovornom radnjom.[64]

 

2. Sniženje cijene

 

Ako su usluge iz ugovora o organizovanju putovanja nepotpuno ili nekvalitetno izvršene, putnik može zahtijevati srazmjerno sniženje cijene pod uslovom da je stavio prigovor organizatoru putovanja u roku od osam dana od dana završetka putovanja. Zahtjev za sniženje cijene ne utiče na pravo putnika da zahtijeva naknadu štete.[65] Treba istaći da će se zahtjev za naknadu štete vjerovatno teže ostvariti u pogledu nepotpune i nekvalitetne usluge, nego zahtjev za sniženje cijene, jer je lakše dokazivanje nekvalitetnosti i nepotpunosti usluge, nego dokazivanje štete koju je putnik pretrpio zbog toga. Prema Zakonu o turizmu R. Srpske, u slučaju neizvršenja ili nepotpunog izvršenja usluga obuhvaćenih programom turističkog putovanja, putnička agencija dužna je da putniku vrati razliku između ugovorene cijene putovanja i cijene putovanje snižene srazmjerno neizvršenju ili nepotpunom izvršenju usluga, pod uslovom da je putnik stavio prigovor u roku od osam dana nakon završetka putovanja. Putnička agencija dužna je da vrati razliku, u roku određenim opštim uslovima putovanja, odnosno programom putovanja koji ne može biti duži od 15 dana od dana podnošenja prigovora putnika.[66]

U Zakonu o obligacionim odnosima se predviđa u ovom slučaju i posebna odgovornost organizatora putovanja „za mane“ u izvršavanju ugovornih obaveza, bilo da ih izvršava sam ili da ih izvršava treće lice (član 869. st. 1). Kao što proizlazi iz zakonske odredbe, ova odgovornost organizatora putovanja sankcionisana je samo pravom putnika na srazmjerno sniženje cijene, pod uslovom da je stavio prigovor organizatoru putovanja u roku od osam dana od završetka putovanja.[67] Ovaj veoma kratki rok je prvenstveno predviđen ne samo radi zaštite interesa organizatora putovanja nego i radi omogućavanja organizatoru putovanja da stavi odgovarajuće prigovore prema trećim licima, a isto tako i radi obezbjeđenja dokaznih sredstava i omogućavanja što jednostavnijeg utvrđivanja stvarnog stanja stvari u pogledu tvrdnje putnika da su ugovorene usluge izvršene nepotpuno i nekvalitetno. Naime, ovaj kratak rok treba istovremeno da spriječi nedozvoljene postupke putnika u pogledu odugovlačenja utvrđivanja stvarnog stanja stvari. Ako se na osnovu blagovremenog prigovora putnika, on i organizator putovanja ne saglase o srazmjernom sniženju cijene iz ugovora o organizovanju putovanja, putnik može da se obrati nadležnom sudu sa odgovarajućim zahtjevom u pogledu sniženje cijene. Rok od osam dana je prekluzivnog karaktera, što znači da ako u ovom roku putnik ne stavi odgovarajući prigovor on gubi ove zahtjeve prema organizatoru putovanja, ali zadržava pravo da traži naknadu štete. U prigovoru putnik navodi razloge zbog kojih traži srazmjerno sniženje cijene, dostavljajući mu i određene dokaze. Pored toga, upoznaje organizatora putovanja na osnovu kojih mjerila i dokaza je to srazmjerno sniženje cijene utvrdio, i u vezi sa tim daje prijedlog da mu organizator putovanja prizna pravo na sniženje cijene koju je pri zaključenja ugovora platio.[68]

Umjesto ovog prigovora organizatoru putovanja u roku od osam dana, sa istim pravnim dejstvom u pogledu blagovremenosti, putnik može da podigne tužbu sudu, ali tada rizikuje da bude odgovoran za sve troškove koji su prouzrokovani podizanjem tužbe, a koji su se mogli izbjeći da je putnik blagovremeno stavio određeni prigovor organizatoru putovanja i na taj način mu omogućio da se bez ovih dodatnih troškova snizi ugovorena cijena iz ugovora o organizovanju putovanja, u srazmjernosti sa razlikom između ugovorene i pružene usluge, ako je pružena usluga bila nepotpuna i nekvalitetna. Putnik, kao tužilac, dužan je da opredijeli visinu snižene cijene, a ako taj prijedlog organizator putovanja, kao tuženi, ne prihvati, sud utvrđuje cijenu putem stručnog lica, odnosno sudskog vještaka. Sud prije svega utvrđuje da li je putnik ispunio uslov u pogledu roka u kome je mogao da stavi prigovor organizatoru putovanja.

Ako je putnik zaključio ugovor o organizovanom putovanju i isplatio cijenu za određeno putovanje, a sudskom odlukom je izvršeno srazmjerno sniženje cijene iz ugovora, putnik ima pravo da od organizatora putovanja traži da mu vrati razliku između plaćene cijene i cijene koja je utvrđena sudskom odlukom. Ako je sud prihvatio zahtjev putnika za sniženje cijene, putnik ima pravo i na naknadu eventualne štete.[69]

Organizator putovanja može i sam da predloži putniku odgovarajuće sniženje cijene zbog nepotpune i nekvalitetno izvršene usluge i onda kada putnik nije blagovremeno istakao prigovor ili prije proteka ovog roka od osam dana od završetka putovanja. Ovakva inicijativa organizatora putovanja  takođe zadržava prava putnika da sudskim putem traži smanjenje cijene ako se ne složi s predloženim sniženjem cijene od strane organizatora putovanja, i to bez obzira što nije blagovremeno stavio odgovarajući prigovor organizatoru putovanja.[70]

U pravnoj teoriji je iznijet stav da bi putnik u slučaju nekvalitetne usluge (npr. troškovi liječenja i drugi troškovi prouzrokovani pokvarenom hranom u hotelu) imao pravo i na odustanak od ugovora ili na zahtjev za zamjenu prestacija.[71] U svakom slučaju zahtjev za sniženje cijene ne utiče na pravo putnika da zahtijeva naknadu štete.

Interesi putnika u ovom slučaju mogu biti oštećeni ako organizator putovanja angažuje manje kvalitetne usluge i nedovoljno stručna lica za obavljanje tih usluga. To bi u ovom slučaju pogodovalo organizatoru putovanja na taj način što bi uštedio u troškovima i time bi ostvario veću cijenu, a na štetu putnika. Ovom pravilu treba u poslovnoj i sudskoj praksi pridati što veći značaj jer su u mnogim slučajevima bili oštećeni interesi putnika. Ovaj sukob interesa između organizatora putovanja i putnika, često se ne može dovoljno efikasno otkloniti jedino pravilima o solidarnoj odgovornosti organizatora putovanja za rad trećih angažovanih lica kako je to predviđeno u članu 868 Zakona o obligacionim odnosima.

Što se tiče njemačke sudske prakse, ona se zasniva na izmjeni Njemačkog građanskog zakonika iz 1979. godine koja je izvršena Zakonom o ugovoru o putovanju.  Postojećem tekstu dodati su paragrafi 651a do 651k koji sadrže odredbe ugovora o putovanju (Reisevertrag). Kasnijim izmjenama (1994. godine i 2001. godine) izvršeno je usklađivanje sa Direktivom. Prema članu 651a Njemačkog građanskog zakonika pod putovanjem treba podrazumijevati ukupnost usluga vezanih za jedno putovanje. Na osnovu člana 615f st. 2 putnik ima pravo zahtijevati primjereno obeštećenje  novcu, u slučaju da je putovanje izostalo ili je u znatnoj mjeri upropašteno. Pretpostavke prava na primjerenu odštetu su: a) da je putovanje izostalo, odnosno da obaveze iz ugovora o putovanju nisu uopšte izvršene ili je došlo do njihove znatne povrede da je putnik vrijeme odmora morao provesti nekorisno; b) da mu je zbog toga nastala šteta te da je još za vrijeme putovanja obavijestio o nedostacima, a u roku od mjesec dana nakon završetka (odnosno kad je prema ugovoru bio predviđen završetak) putovanja postavio zahtjev za naknadu štete. Tako na primjer kao nedostatak u prevozu može se kvalifikovati: samo po sebi razumljivo potpuni zastoj, ne davanje informacija ili neblagovremene informacije, prevoz u nižoj klasi, tijesno mjesto za sjedenje u avionu.[72]

U procjeni znatnosti povrede obaveza iz ugovora o putovanju, nemački sudovi se služe tzv. Frankfurtskom tablicom (koju je prvi primijenio Landsgericht Frankfurt[73]) prema kojoj se uzima da je povreda znatna ako je ispunjenje obaveze 50%-tno.[74]

Na osnovu Frankfurtske tablice vrši se smanjenje cijene putovanja iz ugovora o  putovanju. Frankfurtsku tablicu je kreiralo civilno vijeće Višeg okružnog suda u Frankfurtu, na kojoj je tačno određena lista manjkavosti uz postotke naknada koju je organizator putovanja dužan isplatiti putniku u odnosu na visinu cijene plaćenog paket aranžmana. Tako, na primjer, preseljenje u drugi hotel može dovesti do sniženja dnevne cijene putovanja u visini od 50%-100%, ili ako je soba manja od rezervisane i ima dupli krevet 1, 2 metra širi, to dovodi do sniženje cijene putovanja u visini od 15%. Ako je jelo mlako ili hladno cijena putovanja se snižava u visini od 5%. Ako ste rezervisali mirno mjesto, a buka iz diskoteke dopire do 4 sata noći, cijena putovanja se snižava za 20%.[75]

S obzirom da je moguće u Austriji koristiti Frankfurtsku tablicu, navešćemo neke novije odluke Trgovinskog suda u Beču:

- sniženje cijene za sitne nedostatke putovanja do 10% se načelno uvijek obračunava od ukupne cijene, a ne samo od izračunate cijene boravka. Nedostatak klimatizacije tokom noći nije zanemarljiv nedostatak. Manjak vruće vode opravdava sniženje cijene u visini od 15% od ukupne cijene. Buka koja dopire iz diskoteke, koja se nalazi u neposrednoj blizini sobe i svako veče radi od 20.30 do 01.00 sat ujutru, opravdava sniženje cijene u visini od 5 % od ukupne cijene;[76]

- Frankfurtska tablica predstavlja samo orijentir, jer je članom 273 ZPO određeno sniženje cijene putovanja u slučaju preseljavanja iz prvobitnog rezervisanog u drugi hotel u visini učešća cijene putovanja za jedan dan;[77]

- Frankfurtska tablica predstavlja samo orijentir, jer je u članu 273 ZPO propisano sniženje cijene putovanja od 15% za privremeni kvar klimatizacije;[78]

- nemogućnost ronjenja i kupanja na moru može dati pravo na izmjenu ugovora o putovanju, jer predstavlja značajan i nepopravljiv nedostatak;[79]

- opravdano je sniženje cijene putovanja u visini od 5% za prljave toalete na hotelskim plažama;[80]

- smještaj u drugi, a ne u rezervisani hotel opravdava sniženje cijene od 20%.[81]

 

IV. ISKLjUČENjE, OGRANIČENjE I OSLOBOĐENjE OD ODGOVORNOSTI

 

Prema članu 870 Zakona o obligacionim odnosima ništave su odredbe ugovora o organizovanju putovanja kojima se isključuje ili smanjuje odgovornost organizatora putovanja. Ali je punovažna pismena odredba ugovora kojom se unaprijed određuje najviši iznos naknade, pod uslovom da nije u očiglednoj nesrazmjeri sa štetom. Ovo ograničenje iznosa naknade ne važi ako je organizator putovanja štetu prouzrokovao namjerno ili krajnjom nepažnjom.[82] U Direktivi u članu 5 st. 2 predviđa se nedopustivost ograničenja naknade za štete koje su posljedice tjelesnih povreda. To rješenje je preuzeto u članu 891 st. 3 Zakona o obveznim odnosima Republike Hrvatske[83] i u članu 894 st. 3 Obligacijskog zakonika Republike Slovenije[84].

U poslovnoj praksi su česti slučajevi da organizatori putovanja u ugovoru i opštim uslovima poslovanja ograničavaju i isključuju svoju ugovornu odgovornost. Upravo se ovim članom utvrđuju granice do kojih je dopušteno ograničenje odgovornosti organizatora putovanja ali samo do granica javnog poretka i moralnog shvatanja društva. Ugovorom i opštim uslovima poslovanja dopušteno je pooštravanje odgovornosti organizatora putovanja, ali nije dopušteno ograničavanje i isključenje odgovornosti organizatora putovanja van ovih granica. Dopušteno je ugovorom unaprijed odrediti najviši iznos naknade štete ako se ispune sljedeće pretpostavke: a) da ovi limiti odgovornosti moraju biti u pisanom obliku ili u opštim uslovima poslovanja; b) da tako određeni iznos nije u očiglednoj nesrazmjeri sa štetom; v) da šteta nije prouzrokovana namjerno ili krajnjom nepažnjom. Treba naglasiti da se i članovima 867 i 868 Zakona o obligacionim odnosima dopušta ograničenje i isključenje odgovornosti organizatora putovanja u onoj mjeri i u onom obimu u kojima je to predviđeno odgovarajućim propisima kojima se regulišu pojedine usluge, kao npr. usluge prevoza, usluge smještaja, usluge čuvanja prtljaga putnika i druge usluge.[85]

Očigledno se ta šteta odnosi na organizatora putovanja, koja može nastati bez njegove krivice, kao što bi bile eventualne promjene kursa valute, što bi iziskivalo veće troškove za organizatora putovanja, ili se promijene okolnosti koje su uticale da cijena može biti veća ili manja od one koja je određena tarifom organizatora putovanja, odnosno u vrijeme zaključenja ugovora. Imajući to u vidu, organizator putovanja predlaže putniku odredbu o cijeni koja je orjentaciona i kao takva određena u nešto većem iznosu od ranije cijene za istu vrstu poslova, pod uslovom da nije u očiglednoj nesrazmjeri sa štetom.[86]

Prema prof. Klariću budući da se na štete zbog povrede ugovora o organizovanju putovanja primjenjuju pravila subjektivne odgovornosti, gdje se krivica pretpostavlja, organizator se može osloboditi odgovornosti ako dokaže da nisu ispunjene pretpostavke odgovornosti, posebno ako je šteta prouzrokovana višom silom ili slučajem.[87]

U Zakonu o obligacionim odnosima su predviđeni određeni slučajevi oslobođenja odgovornosti organizatora putovanja za štetu. U članu 878 stav 1 Zakona o obligacionim odnosima je propisano da organizator putovanja može odustati od ugovora, potpuno ili djelimično, bez obaveze na naknadu štete, ako prije ili za vrijeme izvršavanja ugovora nastupe izvanredne okolnosti koje se nisu mogle predvidjeti, ni izbjeći ni otkloniti, a koje bi, da su postojale u vrijeme zaključenja ugovora, predstavljale opravdan razlog za organizatora putovanja da ugovor ne zaključi. Ovdje je riječ o okolnostima koja imaju karakter više sile. Organizator nije dužan putniku naknaditi štetu i može odustati od ugovora i u slučaju kada se minimalni broj putnika, predviđen u potvrdi o putovanju, nije sakupio, pod uslovom da o toj okolnosti putnik bude obavješten u primjernom roku koji ne može biti kraći od pet dana prije dana kada je putovanje trebalo da počne.[88]

Ako je došlo do odustanka ugovora prije početka njegovog izvršenja, organizator mora u cjelini vratiti ono što je primio od putnika.[89] Međutim, ako je organizator odustao od ugovora za vrijeme njegovog izvršenja, ima pravo na pravičnu naknadu za ostvarene ugovorene usluge, a dužan je preduzeti sve nužne mjere za zaštitu interesa putnika.[90] U hrvatskom Zakonu o obveznim odnosima[91] organizator putovanja može raskinuti ugovor zbog razloga koji je na strani putnika, u kom slučaju putnik nema pravo na naknadu štete koju je pretrpio tim raskidom. Predviđen je još jedan slučaj oslobođenja od odgovornosti organizatora, kojeg nema u našem Zakonu o obligacionim odnosima, i odnosi se na izmjenu sadržaja ugovora. Prema odredbi člana 903 st. 6 Zakona o obveznim odnosima organizator putovanja nije dužan putniku naknaditi štetu ako izmijeni bitne sastojke ugovora (program, smještaj, cijenu) zbog nastupa izvanrednih vanjskih okolnosti koje nije mogao predvidjeti, izbjeći ni otkloniti. Naime, i ovdje je riječ o okolnostima s obilježjima više sile. Prema članu 5 stav 2 Direktive organizator se može osloboditi odgovornosti samo ako je do neizvršenja ili neurednog izvršenja došlo propustom putnika, trećeg lica ili usljed više sile.

 

 

V. ZAKLjUČAK

 

 

Odgovornost organizatora putovanja jedno od najsloženijih pitanja u vezi sa ugovorom o organizovanju putovanja, jer razlikujemo slučajeve odgovornosti kad organizator putovanja sam vrši pojedine usluge i odgovornost kad je izvršenje pojedinih usluga povjerio trećim licima. Putnik može zahtijevati srazmjerno sniženje cijene pod uslovom da je stavio prigovor organizatoru putovanja u roku od osam dana od dana završetka putovanja, ako su usluge iz ugovora o organizovanja putovanja nepotpuno ili nekvalitetno izvršene. Prema članu 870 Zakona o obligacionim odnosima ništave su odredbe ugovora o organizovanju putovanja kojima se isključuje ili smanjuje odgovornost organizatora putovanja, ali je punovažna pismena odredba ugovora kojom se unaprijed određuje najviši iznos naknade, pod uslovom da nije u očiglednoj nesrazmjeri sa štetom. Ovo ograničenje iznosa naknade ne važi ako je organizator štetu prouzrokovao namjerno ili krajnjom nepažnjom. Prema članu 5 stav 2 Direktive organizator se može osloboditi odgovornosti samo ako je do neizvršenja ili neurednog izvršenja došlo propustom putnika, trećeg lica ili usljed više sile.

Što se tiče konkretnih rješenja Zakona o obligacionim odnosima ona su nastala pod velikim uticajem Konvencije o ugovoru o putovanju iz 1970. godine, a kasnijim izmjenama i dopunama nije izvršeno usklađivanje zakona sa Direktivom. S obzirom da u Bosni i Hercegovini traje proces donošenja novog Zakona o obligacionim odnosima, a da polaznu osnovu novog zakonskog teksta čini stari zakon, trebalo bi izvršiti usklađivanje njegovih odredbi sa ovom Direktivom. U posljednjem Prijedlogu Zakona o obligacionim odnosima iz 2009. godine ne nalaze se odredbe koje se odnose na ugovor o organizovanju putovanja, što je čini nam se pogrešno, jer putniku treba pružiti što veću zaštitu u turizmu, iako postoje posebni zakoni koji regulišu tu oblast.

U Zakonu o obligacionim odnosima nejasno je i pitanje naknade nematerijalne štete uopšte kada je riječ o ugovornoj odgovornosti. Građanskopravnu odgovornost za nematerijalnu štetu iz ugovora priznaje Republika Hrvatska gdje imamo opštu odredbu u članu 346 st. 1 Zakona o obveznim odnosima. Smatramo da bi takva odredba trebala biti inkorporisana i u novi Zakon o obligacionim odnosima, što bi pomoglo inače po tom pitanju neujednačenoj sudskoj praksi. To rješenje bi bilo i u skladu sa Pricipima evropskog ugovornog prava, tzv. Landovim načelima koja za sada pokrivaju veliki dio opšteg ugovornog prava.

Značajno je pomenuti da je Zakonom o zaštiti potrošača Bosne i Hercegovine predviđena obaveza organizatora putovanja da za svaki aranžman obezbijedi garanciju kod banke ili osiguravajućeg društva, da bi ozbezbijedio dovoljna sredstva za vraćanje uplaćenog novca u slučaju njegovog stečaja ili nelikvidnosti. Ovo rješenje je u skladu sa Direktivom koja takođe predviđa ovu obavezu organizatora putovanja.

Što se tiče sudske prakse u ovoj oblasti ona je veoma oskudna, za razliku od nekih evropskih zemalja. U Njemačkoj je zbog mnogobrojnih pritužbi sudskih sporova sve više, što je ujedno dovodi do ujednačavanja sudske prakse u ovoj oblasti. Vidjeli smo kako se vrši sniženje cijene putovanja na osnovu frankfurtske tablice, što dovodi do povećane zaštite potrošača u zemljama u kojima se ona primjenjuje i ujedno pružanje kvalitetnije usluge u turizmu. Kad bi se kod nas primjenjivala ova tablica smatramo da bi organizatori putovanja mnogo ozbiljnije shvatili svoje preuzete obaveze iz ugovora o organizovanom putovanju, kvalitet usluge bi se poboljšao, a putnik, odnosno potrošač, u mnogo većoj mjeri bi bio zaštićen.

 

Mrs. Milica Dragičević, LL.MA.

 

THE RESPONSIBILITIES OF A TRAVEL ORGANIZER

 

Summary

 

This presentation discusses some general issues relating to the treaty on the organization of trips. In this article we will talk about the term contract of organizing travels, travel organizer's duties, price reduction, exclusion, exemption and liability limitation of the travel organizer. The fundamental subjects of considerations are provisions of Obligational relations law to the travel organizer with a focus on solutions that are accepted in comparative law, particularly in the countries that were once part of the Socialist Federal Republic of Yugoslavia. Special attention was paid to the solutions of the EEC Council Directive on package travel, package holidays and package tours /90/314/EEC and case law in comparative law.

Key words: contract, travel organizer, traveler, liability for damages, price reduction.